Page 38 - Kimya - 12. Sınıf Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 12 16

1. ÜNİTE > Kimya ve Elektrik Kazanım 12.1.5.1: Elektroliz olayını elektrik akımı, zaman ve değişime uğrayan madde kütlesi açısından açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi, Bilgi Okuryazarlığı Becerisi Alan Becerileri: Değişkenleri Belirleme Becerisi, Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi DEVRELER YANDI! 40 dk.

Amacı Elektroliz olayında devreden geçen elektrik akımı miktarı ve elektroliz süresinin değişime uğrayan madde Bireysel
kütlesi ile ilişkisini açıklayabilme
Yönerge Verilen bilgiler ve Defne’nin yapmış olduğu deneylerden elde edilen verilerden yararlanarak aşa-
ğıdaki soruları cevaplayınız.

Elektroliz, kendiliğinden gerçekleşmeyen bir kimyasal tepkimenin elektrik enerjisi ile gerçekleşti-
rilmesidir. Bu konuda ilk çalışmalar 1830’lu yıllarda Michael Faraday (Maykıl Faraday) tarafından
yapılmıştır. Faraday yaptığı deneyler sonucunda elektrik akımı uygulanan maddelerin elementlerine
ayrışarak anot ve katotta toplandığını ortaya koymuştur. Elektroliz devresinden bir Faraday (F)’lık
yani 96500 Coulomb (C)’luk elektrik akımı geçirildiğinde anot ve katotta toplanan maddenin gram
olarak değerinin o elementin kimyasal eşdeğer ağırlığına eşit olduğunu tespit etmiştir. Maddenin
eşdeğer ağırlığı ise bir mol elektron alabilen ya da verebilen miktarı olarak tanımlanmaktadır.
Bir makalede yukarıdaki bilgileri okuduktan sonra Defne, bir elektroliz olayında devreden geçen
elektrik akımı miktarı ve elektroliz süresinin elektrotlarda toplanan madde miktarına etkisini araş-
tırmak istiyor. Öncelikle Defne bu araştırma için yapacağı deneyi iki aşamalı olarak planlıyor. De-
neyin ilk aşamasında erimiş sodyum klorür (NaCl)’e farklı miktarlarda elektrik akımı uygulayarak
eşit sürelerde elektroliz yapmayı düşünüyor. Deneyin ikinci aşamasında ise erimiş sodyum klorür’e
sabit miktarda elektrik akımı uyguladığında geçen süreye bağlı olarak oluşan maddesel değişimleri
incelemek istiyor. Defne deneyine başlamadan önce elektroliz düzeneğini doğru bir şekilde hazırla-
dığından emin oluyor.
Deneyin ilk aşaması
Hazırlamış olduğu deney düzeneği ile Defne erimiş sodyum klorürü 100’er saniye sürede beş farklı
değerde elektrik akımı uygulayarak elektroliz ediyor. Her uygulama sonucunda katotta toplanan
madde miktarlarını ölçüyor. İlk olarak devreden 193 amperlik elektrik akımı geçirdiğinde katotta
4,6 gram; 386 amperlik akım geçirdiğinde 9,2 gram; 579 amperlik akım geçirdiğinde 13,8 gram;
772 amperlik akım geçirdiğinde 18,4 gram; son olarak 965 amperlik akım geçirdiğinde ise 23 gram
madde toplandığını tespit ediyor ve hazırlamış olduğu tabloya deney sonucunda elde ettiği verileri
kaydediyor.
Deneyin ikinci aşaması
Defne erimiş sodyum klorürü devreden 193 amperlik elektrik akımı geçirerek farklı zamanlarda
katotta toplanan madde miktarlarını ölçüyor. 100 saniyede katotta 4,6 gram, 200 saniye sonunda 9,2
gram, 300 saniye sonunda 13,8 gram, 400 saniye sonunda 18,4 gram ve 500 saniye sonunda 23 gram
madde toplandığını belirliyor ve hazırlamış olduğu tabloya deney sonucunda elde ettiği verileri
kaydediyor.

1. Bağımlı değişken, deneylerde bir değişkenin değişmesine bağlı olarak değişen sonuç değişkenidir.
Bağımsız değişken, hiçbir şeye bağlı olmadan değişen ve bağımlı değişken için neden oluşturan
değişkendir. Kontrol değişkeni ise deneyde değişmeyen ve sabit tutulan değişkendir.
Buna göre Defne’nin yaptığı deneylerdeki bağımlı, bağımsız ve kontrol değişkenleri nelerdir?
Aşağıdaki tabloya yazınız.
Deney Aşamaları Bağımlı Değişken Bağımsız Değişken Kontrol Değişkeni

I

II

39