Page 362 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12 179

7.ÜNİTE> Söylev (Nutuk) Kazanım A.4.3: Metin ile metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi arasında ilişki kurar.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi

Etkinlik İsmi Ebedî Taşlar 25 dk.
Metinden hareketle söylev türünün neden yazıldığı ve Türk milletinin söylev türünde çokça eser Bireysel
Amacı
vermesinin sebepleri üzerine çıkarımlarda bulunabilme.
Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Bilge Kağan Âbidesi

(…)
10 Türk tengrisi ıduk yiri subı ança itmiş erinç. Türk bodun yok bolmazun tiyin budun bolçun tiyin
kangım İlteriş kaganıg ögüm İlbilge Katunug tengri töpüsinde tutup yügerü kötürdi erinç. Kangım
kagan yiti yigirmi erin [taşıkmış. Taşra yorıyur tiyin kü eşidip balıgdakı tagıkmış, tagdakı]

11 inmiş. Tirilip yitmiş er bolmış. Tengri küç birtük üçün kangım kagan süsi böri teg ermiş, yagısı
kon teg ermiş. İlgerü kurıgaru sülep tirmiş, kubratmış. Kamagı yiti yüz er bolmış. Yiti yüz er bolup
[ilsiremiş kagansıramış budunug küngedmiş kuladmış budu]nug Tü[rk tö]rüsin [ıçgınmış]
12 budunug eçüm apam törisinçe yaratmış boşgurmış. Tölis Tarduş budunug anda itmiş. Yabgug
şadıg anda birmiş. Biriye Tabgaç budun yagı ermiş. Yırıya Baz Kagan, Tokuz Oguz budun yagı ermiş.
Yırıya Baz Kagan, Tokuz Oğuz budun yagı ermiş. Kı[rkız Kurukan Otuz Tatar Kıtan Tatabı kop yagı
ermiş. Ka]ngım [kagan bunca… kırk artukı]

13 yiti yolı sülemiş, yigirmi süngüş süngüşmiş. Tengri yarlıkaduk üçün illgig ilsiretmiş, kaganlıgıg
kagansıratmış, yagıg baz kılmış, tizligig sökürmiş, başlıgıg yükündürmiş. Kangım kagan [ança ilig
törüg kazganıp uça barmış]. Kangım [kaganka] baş[lay]u Baz Kaganıg balbal tikmiş…

(…)
Günümüz Türkçesiyle
(…)
[10] Türk tanrısı mukaddes yeri, suyu öyle tanzim etmiştir. Türk milleti yok olmasın diye, millet
olsun diye, babam İlteriş kağanı, annem İlbilge Hatunu göğün tepesinden tutup yukarı kaldırmıştır.
Babam kağan on yedi erle dışarı çıkmış. Dışarı yürüyor diye ses işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki
[11] inmiş. Toplanıp yetmiş er olmuş. Tanrı kuvvet verdiği için babam kağanın askeri kurt gibi imiş.
Doğuya batıya asker sevk edip toplamış, yığmış. Hepsi yedi yüz er olmuş. Yedi yüz er olup ilsizleşmiş,
kağansızlaşmış milleti cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış
[12] milleti, ecdadımın töresince yaratmış, yetiştirmiş. Tölis, Tarduş milletini orda tanzim etmiş.
Yabguyu, şadı orda vermiş. Güneyde Çin milleti düşman imiş. Kuzeyde Baz Kağan, Dokuz Oğuz
kavmi düşman imiş. Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hep düşman imiş. Babam kağan
olunca… kırk
[13] yedi defa ordu sevk etmiş, yirmi savaş yapmış. Tanrı lütfettiği için illiyi ilsizletmiş, kağanlıyı ka-
ğansızlatmış, düşmanı tâbi kılmış, dizliye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiş. Babam kağan öylece
ili, töreyi kazanıp, uçup gitmiş…

(…)
Muharrem Ergin, Orhun Abideleri

361