Page 244 - Kimya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9 120

5. ÜNİTE> Doğa ve Kimya Kazanım 9.5.2.1: Hava, su ve toprak kirliliğine sebep olan kimyasal kirleticileri açıklar. 9.5.2.2: Çevreye zarar
veren kimyasal kirleticilerin etkilerinin azaltılması konusunda çözüm önerilerinde bulunur.
Genel Beceriler: Problem Çözme Alan Becerileri: Çıkarım Yapma
Etkinlik İsmi HİPERAKÜMÜLATÖR BİTKİLER VE ÇEVRE KİRLİLİĞİ 30 dk.
Amacı Çevreye zarar veren kimyasal kirleticilerin etkilerinin azaltılması konusunda çözüm önerilerinde bulunabilme. Grup

1. Yönerge Aşağıda verilen bilgilerden faydalanarak soruları cevaplandırınız.

Günümüzde insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen önemli faktörlerin başında çevresel kirlilikler gel-
mektedir. Atıkların toprak ve suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerini bozması ciddi bir problem olarak
görülmektedir. Özellikle ağır metaller, küresel kirlilik faktörü olarak tüm canlılar üzerinde büyük tehlike
oluşturmaktadır.

Ağır metaller; insanlar tarafından maruz kalınan doz oranı, kişinin bağışıklık ve genel sağlık durumu
gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak insanlarda başta kanser olmak üzere birçok hastalığın başlaması ve
ilerlemesinde etken olmaktadır. (Kabata-Pendias ve Dudka 1991).
Çevreye yayılan kirleticilerin giderilmesi için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Yaygın olarak kullanı-
lan iki yöntem aşağıda verilmiştir.
• Sanayi tesislerinde arıtma: Teknolojinin geliştirilmesi, tesisin inşası ve çalışacak elemanın yetiştirilmesi gibi yük-
sek maliyetleri zorunlu kılar. Çok yoğun, kaynağı belirli ve bölgesel kirliliklerde etkindir. Ancak her bir kirletici
için ayrı bir teknolojiye ihtiyaç duyulur.
• Fitoremediasyon (bitkisel ıslah sistemleri) yöntemi: Toprak ve su kaynak-
larının ıslah edilmesi için hiperakümülatör bitkilerin kullanıldığı (hardal,
karahindiba ve kavak gibi) bir yöntemdir. Bu yöntemde kullanılan bitkiler
toprakta bulunan metal oranından 50 ila 500 kat daha fazla metali [örneğin
bakır (Cu), çinko (Zn), demir (Fe), arsenik (As), cıva (Hg), kadmiyum (Cd)
ve kurşun (Pb) gibi] yaprak, dal ve gövdelerinde biriktirir.

Bu bitkiler çevre dostu, düşük maliyetli ve çevre estetiği açısından
Hardal (Brassica juncea) memnun edicidir. Ayrıca bir bitki tek tip kirleticinin dışında birçok
kirleticiyle aynı anda mücadele etmede kullanılabilir. Ancak bu bitkiler
azot (N), fosfor(P), potasyum(K), magnezyum (Mg), demir (Fe) ve kal-
siyum (Ca) gibi insan sağlığı ve çevre için önemli metalleri de ihtiyaçla-
rı dışında büyük oranda topraktan alarak biriktirebilirler. Kuruyan otlar
ve yapraklar tekrar toprağa karışabilir. Bu bitkilerle beslenme, bitkilerin
yakacak olarak kullanılması gibi durumların oluşmaması için bitkiler
hasat edilerek metaller geri kazanılır ya da kontrollü olarak yakılıp gö-
mülürler.
Karahindiba (Taraxacum officinale)

1. Yukarıda bahsedilen problemin oluşma nedenlerinin neler olduğunu belirtiniz.

243