Page 20 - Tarih 11 | Çalışma Defteri-3
P. 20
Beceri Temelli -II
SUHTE (SOFTA) İSYANLARI
Harita ve metni birlikte değerlendirerek soruları cevaplandırınız
Harita: 1558-1565 yılları arasında Suhte İsyanları’ nın yaşandığı yerler
Farsçada “yanmış, tutuşmuş” anlamına gelen “suhte” kelimesi, Osmanlılar zamanında medrese öğrencileri için, onların ilim aşkıyla
yanıp tutuşuyor olmalarına benzetilerek kullanılmıştır. Bu kelime zamanla softa şekline dönüşmüştür. XVI. yüzyılın ikinci yarısından
itibaren Osmanlı medreselerinde bir çözülme başladığı genellikle kabul edilir. Osmanlı tarihini inceleyen bazı yazarlar, medreselerin o
günkü kanunlara aykırı uygulamalardan dolayı yavaş yavaş bozulmaya başladığı, bunun hem öğretmenlere hem eğitim sistemine hem
de öğrencilere yansıdığı konusunda birleşir. Bu yazarlara göre, medreselerde yüksek seviyeli ulema çocuklarına haksız ayrıcalıkların
sağlanması, ilmiye yolunda yükselmenin rüşvet ve torpille mümkün hale gelmesi, müfredattan beşerî ilimlerin kaldırılması ve
medreselere kapasitenin üzerinde öğrenci kabul edilmesi klasik medrese geleneğini bozmuştur. Medreselerin bozulmasında
sosyal ve ekonomik etkenlerin de rolü vardır. Bunlara bağlı olarak özellikle XVI. yüzyılın ikinci yarısına doğru medrese öğrencileri
arasında büyük bir kargaşa yaşanmaya başlanmıştır. Aynı dönemde Anadolu’da ve Rumeli’de ortaya çıkan büyük sosyal gerginlik
softalara da yansıdı. Bozulan ekonomik yapı ve genç nüfusta görülen artış bu gerginliği daha da körükledi. Kırsal kesimdeki gençler
yatılı ve burslu olan medreselere sığındı, medreseler işsiz gençlerin geçim yeri hâline geldi. Kapasitenin üstünde öğrenciyle dolan
medreselerde eğitim ve öğretimin kalitesi düştü. Toplumsal kargaşa ortamından dolayı uzun süre medreseden dışarı çıkamamak
ve mezuniyet sonrası işsiz kalmak, öğrencilerin psikolojisini bozdu ve onları suça itti. Celalî İsyanları’ nın da etkisiyle bu durumdan
memnun olmayan bazı softalar, bir araya gelerek bölükler halinde çeteler kurdu. “Softa şekaveti” denilen bu hareket, Kanuni Sultan
Süleyman’ın oğulları Selim ve Bayezid’in taht mücadeleleri, Osmanlı-İran ve Avusturya savaşları sebebiyle Celalîlerle bağlantılı
olarak yüzyılın sonuna kadar sürdü. Bu süreçte isyankâr softalar, halk üzerinde baskı kurarak köyleri, kasabaları yağmaladı; cer,
nezir ve kurban adı altında para (salgın/salma) topladı. Osmanlı Devleti, Softa İsyanları’ nı önlemek ve medreseleri ıslah etmek için
pek çok hüküm, ferman ve nizamname yayımladı. Medreselerde derslere devam edilmesi ve derslerde aynı müfredatın uygulanması
bağlamında bir dizi ıslahat yapıldı. Ancak softalar XVI. yüzyıldan sonra da başta İstanbul, Bursa ve Edirne gibi, daha çok birlikte
hareket edebilme imkânı buldukları merkezlerde her fırsatta şehir içi siyasi ve toplumsal hareketlere karışmayı sürdürdü.
1. Osmanlı Devleti’nde bozulan sosyoekonomik yapının, Suhte (Softa) İsyanları’ nın çıkmasındaki doğrudan ve dolaylı
etkileri nelerdir? Açıklayınız.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Suhte (Softa) İsyanları’ nın gerçekleştiği yerleri göz önüne aldığınızda nasıl bir coğrafi çıkarımda bulunursunuz?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ORTAÖĞRETİM 20 TARİH-11
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
