Page 254 - DEFTERİM FİZİK 10

4� Ünite: Optik
Notlarım

4.5. KÜRESEL AYNALAR

4.5.1. KÜRESEL AYNALARDA ODAK NOKTASI, MERKEZ, TEPE NOKTASI
VE ASAL EKSEN

Termal güneş enerjisi santrallerinde, küresel aynalar kullanılarak güneş
ışınları belli bir noktada toplanır. Bu noktada bulunan özel sıvılar ısıtılıp
termik santrallerde olduğu gibi buhar basıncı oluşturularak elektrik enerjisi
üretilebilmektedir (Görsel 4.26). Benzer şekilde küresel aynalar kullanılarak
oluşturulan güneş ocaklarında da güneş ışınlarıyla yemek pişirilebilir
(Görsel 4.27). Astronomlar, uzak gök cisimlerinden gelen ışığı teleskoplarındaki
büyük küresel aynaları kullanarak toplarlar. Böylece gözle görülemeyen gök
cisimlerinin fotoğraflarını çekebilirler (Görsel 4.28).

Görsel 4.26 Görsel 4.27 Görsel 4.28

Yansıtıcı bir küre parçasından elde edilen
aynalara küresel ayna denir. İç yüzeyi
yansıtıcı yüzey olarak kullanılan küresel
aynalara çukur ayna (Görsel 4.29), dış yüzeyi
yansıtıcı yüzey olarak kullanılan küresel
aynalara ise tümsek ayna (Görsel 4.30) denir. Görsel 4.29 Görsel 4.30

Küresel Aynalar İle İlgili Kavramlar
Tümsek Çukur
Küresel aynalar, küre yüzeyini tamamlayacak
ayna Eğrilik ayna
şekilde elde edilen aynalardır (Görsel 4.31). yarıçapı
Küresel yüzeyin merkez noktası (M), küresel (r)
aynaların eğrilik merkezidir. Asal T F tümsek F çukur T
eksen Eğrilik
merkezi
√ Küresel aynayı iki eşit parçaya bölen ve eğrilik (M)
merkezinden geçen doğruya asal eksen denir�
√ Asal eksen ile aynanın kesiştiği noktaya tepe
noktası (T) denir� Görsel 4.31
√ Merkez ile tepe noktası arasındaki uzaklığa
aynanın eğrilik yarıçapı (r) denir�
√ Asal eksene paralel olarak gönderilen ışınların yansıyanlarının ya da
uzantılarının asal eksen üzerinde toplandığı noktaya aynanın odak noktası
denir. Odak noktası F sembolüyle gösterilir. Odak noktası, tepe noktası ile
merkez noktası arasındaki uzaklığı iki eşit parçaya bölen noktadır.
√ Odak noktasının tepe noktasına olan uzaklığına odak uzaklığı denir� Odak
uzaklığı f sembolüyle gösterilir. Aynanın eğrilik yarıçapı odak uzaklığının iki
katına eşittir (r = 2f).
√ Küresel bir aynanın odak uzaklığı sadece aynanın eğrilik yarıçapına bağlıdır.

254