Page 280 - DEFTERİM FİZİK 10

4� Ünite: Optik
Notlarım

4.8. PRİZMALAR

4.8.1. IŞIK PRİZMALARININ ÖZELLİKLERİ
Üzerine düşen ışığı kırarak renklerine ayıran, camdan
yapılmış üçgen prizma cisimlere ışık prizması denir
(Görsel 4.63).

Prizmaya gönderilen tek renkli ışın, hava ortamından Görsel 4.63
cam ortamına girerken yüzey normaline yaklaşarak
kırılır. Prizmanın diğer yüzeyinden tekrar hava ortamına N N
geçerken ışın, yüzeyin normalinden uzaklaşarak prizmadan
ayrılır. Bunun sonucunda ışın, ilk doğrultusundan saparak
farklı bir doğrultu boyunca hareket eder (Şekil 4.64).
Görsel 4.64
Prizmaya gönderilen beyaz ışık, kendisini oluşturan
renklere ayrışır (Görsel 4.65). Kırıcı ortama aynı açıyla
Beyaz giren farklı renkteki ışınlar farklı açılarla kırılır. Dalga
ışık
boyu küçük olan ışınlar daha fazla kırılırken dalga boyu
büyük olan ışınlar daha az kırılır. Bu sebeple dalga boyu
büyük olan kırmızı ışığın az, dalga boyu küçük olan mor
Görsel 4.65 ışığın en çok kırıldığı görülür.

Camdan yapılmış ikizkenar dik üçgen şeklindeki prizmalara tam yansımalı
prizma denir. Prizmanın yüzeylerinden birine hava ortamından dik gelen ışın,
prizmanın içinden havaya geçişte tam yansımaya
uğrar. Prizmalara gelen ışığın tam yansıma
RENK KIRILMA İNDİSİ
yapabilmesi için prizmanın kırılma indisinin
prizmanın bulunduğu ortamın kırılma indisinden
Mor 1,532
büyük olması ve ışığın yüzeye sınır açısından büyük
Mavi 1,528
Yeşil 1,519 açı ile gelmesi gerekir. Buna göre camdan yapılmış
Sarı 1,517 tam yansımalı prizmalarda camdan havaya geçişte
o
Turuncu 1,514 sınır açısı 42 dir. Bu nedenle prizmalarda camdan
o
havaya geçişte 42 den büyük açıyla gelen ışınlar
Kırmızı 1,513
tam yansıma yapar.
Yukarıdaki tabloda mercekler ve prizmalarda kullanılan bir cam çeşidi olan
“Crown” cam için kırılma indisinin renklerle nasıl değiştiği verilmiştir.

Renklerine
Beyaz ayrılmış ışık Beyaz
ışık
ışık

Görsel 4.66
Newton, beyaz ışığın birçok rengin bileşiminden oluştuğunu gösterdiği gibi
spektrumdaki renkleri ters tuttuğu bir prizma yardımı ile bir araya getirerek
beyaz ışık elde etmeyi de başarmıştır. Görsel 4.66’da beyaz ışık birinci
prizmadan kırılarak birbirinden ayrılırken ters prizmada bu ışınlar tekrar
kırılarak birbirine yaklaşır. Böylece farklı renklerdeki ışık demetleri, ikinci
prizmanın önüne konulmuş bir perde üzerinde tekrar beyaz görünür.

280