Page 131 - DEFTERİM TARİH 10

TIMAR SİSTEMİ
Osmanlı toprak sisteminde genel olarak araziler mirî, mülk ve vakıf olmak üzere üçe
ayrılmıştır. Mirî arazi, mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. Bu toprakların kullanım
hakkı, kira bedeli alındıktan sonra belirli kurallara göre reayaya bırakılmıştır.
Dirlik, mirî arazinin bölümlerinden biridir. Dirlik kelimesi ile eş anlamlı kullanılan tımar,
devlet görevlilerine hizmetleri karşılığında belirli bir bölgenin vergi toplama yetkisinin
devredilmesidir. Osmanlı topraklarının büyük bölümünde (Balkanlar, Anadolu, Kuzey
Suriye ve kısmi olarak Irak) uygulanan tımar sisteminin amacı, devletin idari ve mali
ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra seferler için asker beslemektir.

DİRLİKLER

Has Zeamet Tımar
Yıllık geliri 100.000 Yıllık geliri 20.000 Yıllık geliri 20.000
akçe veya bundan ila 100.000 akçe akçeye kadar olan
daha yüksek araziler- arasındaki arazi- arazilerdir. Bu arazi-
dir. Bu araziler başta lerdir. Bu araziler ler savaşlarda yarar-
padişah olmak üzere divan kâtibi, çavuş lılık gösteren askerle-
şehzadeler, valide ve müteferrika gibi re verilmiştir. Tımar
sultan, padişahın kız orta dereceli devlet gelirinin “kılıç” denen
kardeşleri ve kızları memurlarına tahsis ilk 3.000 akçesi tı-
gibi hanedan men- edilmiştir. marlı sipahiye ait-
suplarının yanı sıra tir. Bunun dışındaki
vezîriâzam, vezirler, her 3.000 akçe için
beylerbeyleri, san- Tımarlı Sipahi bir
cakbeyleri gibi yük- cebelü yetiştirmiştir.
sek dereceli devlet
adamlarına tahsis
edilmiştir.

Tımar Sisteminde
• Tımar sahibi (sipahi), toprak üzerinde yaşayan reayadan (köylü) devletin belirlediği
vergiyi toplama yetkisine sahiptir. Ancak toprağın mülkiyeti devlete aittir.
• Tımar sisteminin denetlenmesi kadıya bırakılmıştır. Böylece Tımarlı Sipahilerin toprak
ve köylü üzerindeki yet kileri hukuk çerçevesine alınmıştır.
• Mirî arazilerin gelirleri savaşta başarı elde eden komutanlara ve devletin yüksek kade-
melerinde bulunan memurlara hizmetleri karşılığında devlet tarafından verilmiştir.
• Askerlere ve devlet görevlilerine belirli bölgelerden vergi kaynakları ayrılmış ve bunun
karşılığında kendilerinden devlet için belirli sayıda asker beslemek, halkı korumak, böl-
genin güvenliğini ve üretimin sürekliliğini sağlamak gibi hizmetler beklenmiştir.
• Tımar sahipleri, barış zamanlarında bulundukları bölgeyi idari ve mali bakımlardan
yönetmiş; savaş zamanlarında ise cebelüleri ile sefere katılmıştır.

Tahrir Defterleri

Osmanlıların XV ve XVI. asırlarda tımar sistemini uyguladıkları bölgelerdeki sayım-
larına tahrir denir. Tahrir işlemi yapıldıktan sonra iki ayrı deftere kayıt yapılmıştır.
Tahrir yapmanın esas amacı eyaletlerdeki nüfus ve gelir kaynaklarını tespit etmek,
gelirleri devlet görevlilerine hizmetleri karşılığında dağıtmaktır.

130