Page 199 - Defterim Tarih - 9

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ’NİN YÖNETİM VE TOPLUM YAPISI

Büyük Selçuklu Devleti’nin teşkilatlanmasında İç Asya Türk devletleri ile İslam medeni-
yetinin yanı sıra İran devlet teşkilatı da etkili olmuştur.

• Mülki teşkilatlanmada İranlılar etkili iken askerî teşkilatlanmada Türkler hâkim ol-
muştur.
• Büyük Selçuklu Devleti’nde Türk devlet geleneği gereği ülke “hanedanın ortak malı”
sayılmıştır.
• Yönetme yetkisinin hükümdara Allah tarafından verildiği kabul edilmiştir.
• Büyük Selçuklu Devleti’nin İran toprakları üzerinde kurulmasının yanı sıra Alp Arslan
ve Melikşah Dönemlerinde vezirlik yapan İran asıllı Nizâmülmülk’ün etkisi ile devlet
yönetiminde İran kültürünün ağırlığı artmıştır.

Devlet işlerine liyakat sahibi
Haftada iki gün Divan-ı
kişileri getirmeli, yapılan
Mezalim’de halkı dinlemeli.
işleri denetlemeli.

Nizâmülmülk’ün
“Siyasetnâme” adlı eserine
göre hükümdar

Devlet işlerini yürütürken
töre ve geleneklere bağ- Adaletli, bilgili ve
lı kalmalı, acele etmemeli, güzel ahlak sahibi
âlimlerle fikir alışverişinde olmalı.
bulunmalı.

Alp Arslan Dönemi’nde Nizâmülmülk tarafından ilki Nişabur’da olmak üzere birçok şehirde
kurulan Nizamiye Medreselerinin en önemlisi Bağdat’ta açılmıştır.

• Nizamiye Medreseleri öncelikle Bâtıniler tarafından devleti yıkmaya yönelik propaganda
faaliyetlerini önlemek için kurulmuş, Sünni düşünceyi topluma yaymayı amaçlamıştır.
Nizamiye Medreselerinin bir diğer kurulma amacı ise devlet görevlileri yetiştirmektir.
• Bağdat Nizamiye Medresesinde müderrislik yapan Gazalî tasavvuf ve felsefe alanında
çalışmalar yapmış, Bâtınilik hareketine karşı verilen mücadelelerde büyük rol oynamıştır.
• Medreselerde İslami bilimlerin yanında matematik, astronomi, fizik, tıp, felsefe, tarih,
edebiyat dersleri müderrisler tarafından verilmiştir.
• Öğrencilere burs imkânı sunulan medreselerde eğitim, kütüphane, barınma, yeme içme,
temizlik, ibadet hizmetleri ücretsiz verilmiştir.

196