Page 194 - Defterim Tarih - 9

Kültür ve Sanat Alanındaki Değişimler
• Karahanlılar, Türkçeyi resmî dil ilan etmiş, Uygur alfabesini kullanmışlardır. Gazne-
liler ise Türkçe dışında Arapça ve Farsçayı da kullanmışlardır.
• Türk-İslam devletlerinde hat, tezhip, ebru ve çini sanatı gelişmiştir.
• Karahanlılar Dönemi’nde İslam’ın etkisiyle vakıf kültürü ile tanışılmıştır.

Türk-İslam Dünyasında İlk Edebî Eserler

Kutadgu Bilig Divânü Atabetü’l-Hakayık Divân-ı Hikmet
Lûgati’t-Türk
• Yusuf Has Ha- • Edip Ahmet • Hoca Ahmet Ye-
cip tarafından • Kaşgarlı Mah- Yüknekî tarafın- sevî tarafından
yazılmıştır. mut tarafından dan yazılmıştır. yazılmıştır.
• Mutluluk Veren yazılmıştır. • Eserde ayetler, • Türk tasavvuf
Bilgi demektir. • İlk Türkçe söz- hadisler ve özlü tarihinin ilk
• ilk Türk-İslam lüktür. sözlere yer ve- edebî eseri kabul
eseri olma özel- • Araplara Türk- rilerek ahlaklı edilmiştir.
liğine sahiptir. çenin zenginli- olmanın önemi • Türkçe yazılan
• İlk Türkçe si- ğini göstermek vurgulanmış; ki- ve şiirlerden
yasetname ve amacıyla kale- şilerin eğitimi ve oluşan eser; Hz.
nasihatnamedir. me alınmıştır. toplum düzeni Peygamber’in
• Türklerin tarihi konusunda bilgi- yaşamı, cen-
ve yaşadığı coğ- ler verilmiştir. net, cehennem,
rafyanın özel- ahlaklı olma gibi
likleri hakkında konuları içer-
ansiklopedik mektedir.
bilgiler de içer-
mektedir.

Sosyal ve Ekonomik Yaşamdaki Değişimler

• Türk-İslam devletlerinde soya dayalı sınıf anlayışı yoktur.
• Gaznelilerden itibaren imparatorluk hâline dönüşen Türk-İslam devletlerinde farklı
milletler bir arada yaşamıştır. Halk, Müslümanlar ve gayrimüslimler olarak ikiye ayrıl-
mıştır. Gayrimüslimlerin dinlerini ve kültürlerini yaşamalarına izin verilmiştir.
• Türk-İslam devletlerinde demir işlemeciliği, dokumacılık ve ticaretin geliştiği Harezm,
Buhara, Semerkant, Taşkent gibi şehirler eğitim, bilim ve sanat alanında önemli mer-
kezler hâline gelmiştir.
• Ticareti canlandırmak amacıyla ticaret yollarının güvenliği sağlanmıştır.
• Askerî amaçla inşa edilmiş olan ribatlar XI. yüzyıldan itibaren kervanların konaklaması
için de kullanılmıştır.
• Türk-İslam devletlerinde Müslümanlardan alınan tarımsal ürün vergisine öşür, gayri-
müslimlerden alınan tarımsal ürün vergisine haraç denmiştir. Gayrimüslim erkeklerden
askerlik bedeli olarak alınan vergiye ise cizye adı verilmiştir.

191