Page 193 - Defterim Tarih - 9
P. 193
İlk Türk Devletleri Türk-İslam Devletleri
• Karahanlılarda hükümdara “Arslan Han”,
• Hükümdara “kağan”, devle-
devletin batısını yönetene “Buğra Han”,
tin batısını yönetene “yabgu”,
illere yönetici olarak gönderilen hanedan
hanedan üyelerine “tigin”,
üyelerine de “İlig Han” unvanı verilmiştir.
illere yönetici olarak gönde-
• Gaznelilerde hükümdara kuruluş yıllarında
rilen tiginlere de “şad” adı
“tigin”, Gazneli Mahmut ile birlikte “sul-
verilmiştir.
tan” unvanı verilmiştir.
• Hükûmetin başındaki kişiye • Hükûmetin başındaki kişiye “vezir” unvanı
“aygucı” unvanı verilmiştir. verilmiştir.
• Kurultay veya toy adı verilen • Karahanlılarda Meclis-i Âli, Gaz-
bir yönetim organı oluşturul- nelilerde Divan-ı Vezaret ve Di-
muştur. van-ı Mezalim kurulmuştur.
DEVLET YÖNETİMİ • Devlet, “il” ve “el” kelimeleri • Devlet, “mülk” kelimesi ile ifade edilmiştir.
ile ifade edilmiştir.
• İkili teşkilat sistemi sadece Karahanlılarda
• İkili teşkilat sistemi uygulan-
mıştır.
uygulanmıştır.
• Kut anlayışı benimsenmiştir. • Allah’ın takdiri düşüncesi benimsenmiştir.
• Cihan hâkimiyeti düşüncesiy-
le cihanşümul devlet anlayışı • Cihat düşüncesi hâkimdir.
hâkimdir.
• Hükümdarlık sembolü olarak • Hükümdarlık sembolü olarak hutbe, para
otağ, örgin, tuğ, tabl, kotuz ve bastırmak, tuğra, taht, taç, nevbet, men-
yay kullanılmıştır. şur, çetr ve hilat kullanılmaya başlanmıştır.
HUKUK SİSTEMİ • Yazılı olmayan hukuk kuralla- • Şeri ve örfi olmak üzere ikili hukuk siste-
mine geçilmiştir.
rına “töre” adı verilmiştir.
• Mahkemelere kadı adı verilen görevliler
• Mahkemelere yargan-yargucı
bakmıştır.
adı verilen görevliler bakmıştır.
• Hükümdarlar, Divan-ı Mezalim adı verilen
• Hükümdarlar yargının başı
yüksek mahkemeye başkanlık etmiştir.
kabul edilmiştir.
• Karahanlılarda ordu; saray ve hükümdarı
korumakla görevli olan saray muhafızları,
ORDU SİSTEMİ anlayışıyla herkes asker kabul Hassa ordusu, hanedan mensupları, valiler
hükümdara bağlı ücretli askerlerden oluşan
• Savaş dönemlerinde ordu-millet
edilmiştir.
ve devlet adamlarının kuvvetleri ile devle-
te bağlı Türk boylarının kuvvetleri olmak
üzere dört ana bölümden oluşmuştur.
• Hazarlara kadar ücretli as-
ruyan gulamlar, eyalet ve bağlı devletlerin
kerlik uygulaması olmamıştır. • Gaznelilerde ordu; saray ve hükümdarı ko-
kuvvetleri, Türkmenler ile ücretli ve gönül-
lü birliklerden meydana gelmiştir.
190
