Page 42 - Ekonomi (Tüm Kitap)

2. Sanayi
Topraktan ve toprak altından elde edilen ham maddeler, sanayi faaliyetleri sonucu tüketime
elverişli mallar hâline dönüşerek pazara sunulur. Bu anlamda sanayi, işlenmemiş (ham) veya yarı
işlenmiş ürünlerin fabrika ve imalathanelerde işlenerek kullanılır hâle dönüşmesidir. Ham maddenin
kullanılır mal hâline dönüşmesinde sanayinin basit şekli olan el tezgâhından, atölye veya imalathane-
lere ve büyük sanayi tesislerine (fabrikalara) kadar çok farklı büyüklükte tesisler kullanılır. Sanayinin
kurulup gelişmesi için bir tesise gereksinim olduğu gibi ham maddeyi işleyecek iş gücü (işçi) ve
enerjiye de gereksinim vardır. Ayrıca bir tesisin kurulabilmesi için sermayeye, mamul malın alınıp
satıldığı pazara ve malın tüketim alanına ulaşması için ulaşım sistemlerine ihtiyaç duyulur.
Büyük Sanayi Devrimi'nin gerçekleşmesinden bu yana dünya üzerinde yer alan her ülke, kendi
ham maddesini işleyebilecek düzeye gelmek için çaba sarf etmektedir. Batı ülkelerinin büyük kısmı
sanayileşme sürecini tamamlamış ve ekonomik bakımdan gelişmiş ülkeler konumuna gelmiştir. Tür-
kiye gibi bazı ülkeler ise henüz sanayileşme sürecinde olup ekonomik bakımdan kalkınmakta olan
ülkeler grubunda yer alır. Ülkemizin son yıllarda ihraç ettiği ürünlerin %80’inin sanayi ürünlerinden
oluşması; besin ve dokuma sanayisinden, çeşitli makinelerden gemiye kadar birçok ürün üretmesi,
sanayileşme sürecinde önemli bir mesafe aldığını gösterir.
Sanayinin Kuruluşunda Etkili Olan Faktörler
• Ham Madde
Ülkemiz, sanayide kullanılan ham madde kaynakları bakımından oldukça zengindir. Yer altı
kaynaklarından demir, krom, bakır, çinko rezervleri gibi metal madenler; bor tuzları, çimento ham
maddeleri, deniz ve göl sularımızdaki tuz ve sodyum sülfat gibi metalik olmayan madenler örnek
gösterilebilir. Diğer taraftan orman ürünleri, tarımsal ve hayvansal ürünler gibi yer üstü kaynakları da
ülkemizde büyük çeşitlilik gösterir. Dokuma sanayisinin ana ham maddesi pamuk ve yapağı; şeker
sanayisinin ham maddesi şeker pancarı; çay sanayisinin ham maddesi yaş çay; tütün mamullerinin
ham maddesi olan tütün; gıda endüstrisinin ham maddesi un; sebze, meyve ve çeşitli hayvansal ürün-
ler; kâğıt ve selüloz sanayisinin ham maddesi olarak da orman ürünleri gibi.
Enerji
Sanayinin en önemli kuruluş faktörlerinden biri de enerji kaynaklarıdır. Sanayi tesislerinin ça-
lışması, aydınlatma, ısınma ve ulaşımın sağlanması büyük ölçüde enerjiye dayanmaktadır. Enerji,
ülkelerin kalkınmasında önemli bir güç olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle ülkelerin gelişmişlik
düzeyleri belirtilirken ürettikleri ve tükettikleri enerji miktarları da göz önünde bulundurulmaktadır.
Enerji kaynakları, yenilenemeyen ve yenilenebilen kaynaklar olarak iki grupta toplanır. Yeni-
lenemeyen enerji kaynakları taş kömürü, linyit, petrol ve doğal gazdan oluşan fosil yakıtlar ile nük-
leer enerji gibi rezervi sınırlı olan ve tükendiğinde yenilenemeyen kaynaklardır. Yenilenebilen enerji
kaynakları ise güneş, rüzgâr, su ve jeotermal enerjiden oluşan ve kendi kendilerini yenileyebilen
kaynaklardır.

Görsel 1.26: Yenilenebilir enerji kaynakları

40