Page 151 - Tarih

Tarih 12. Sınıf

6. 3. 2. Ekonomik Hayat

1950 seçimleri ile iktidara gelen Demokrat Parti, Liberal ekonomi anlayı-
şını savundu. Ancak devletçilik ilkesi tamamen reddedilmedi. Özel teşeb-
büsün ön planda olduğu bir ekonomik program benimsendi.
Yabancı ve yerli sermayenin sanayiye girmesini teşvik etmek amacıyla
1950’de Türkiye Sınaî Kalkınma Bankası kuruldu. Ekonomiyi canlandır-
mak amacıyla 1951’de “Yabancı Sermaye Yatırımlarını Teşvik Kanunu”
çıkartılarak yabancı sermayenin Türkiye’ye gelmesi kolaylaştırılmaya
çalışıldı. Fakat bu konuda istenen sonuç elde edilemeyince 1954’te çı-
kartılan yeni bir kanunla yabancı sermayeye verilen imkânlar daha da
genişletildi. Başta Almanya ve ABD firmaları olmak üzere birçok yabancı
firma Türkiye’de yatırımlar yaptı. Dönemin en çok tartışılan konularından
biri de Petrol Kanunu oldu. Kanunun amacı Türkiye’nin petrol kaynakları-
nın özel teşebbüs ile hızlı ve verimli bir şekilde işlenip değerlendirilmesini
sağlamaktı. Bu kanunla birlikte birçok yabancı şirkete Türkiye’de petrol
arama izni verildi.

Makine Kimya Endüstri Kurumu, Denizcilik Bankası, Et ve Balık Kurumu,
Devlet Malzeme Ofisi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Ereğli Demir
Çelik Fabrikaları gibi birçok Kamu İktisadi Teşekkülü (KİT) kuruldu.

Demokrat Parti Dönemi’nde tarımsal üretimin artırılması hedeflendi. Yeni
topraklar tarıma açıldı, çiftçinin ürettiği ürünler dünya piyasasının üstün-
de fiyatlardan çiftçiden satın alındı. Çiftçiye ucuz kredi verildi ve tarımda
makineleşme hızlandırıldı. Geleneksel tarım uygulamalarından modern
tarıma doğru geçiş sağlandı. Marshall yardımlarıyla başta traktör olmak
üzere modern tarım aletlerinin sayısında büyük artış oldu. Yapılan tüm
çalışmalar ve hava koşullarının tarıma elverişli gitmesiyle 1950-1954 yıl-
ları arasında tarımsal üretimde büyük bir artış sağlandı.
Marshall Planı çerçevesinde yapılan yardımlar sadece tarım alanında
değil madencilik, ulaştırma ve bayındırlık alanlarında da kullanıldı. ABD,
yardımların kara yolları yapımı için de kullanılmasını istedi. Bu yüzden
demir yolları yapımı durdurulup kara yolları yapımına ağırlık verildi. Kara
yollarının yapımına bağlı olarak ithal otomobil sayısı ve bununla birlikte
petrol ihtiyacı da arttı.

1954’ten itibaren yaşanan döviz darboğazı yüzünden DP’nin temel po-
litikası olan liberalizme kısıtlamalar getirildi. İthalatı kısıtlayıcı önlemler
alındı ve devlet sanayide özel sektörün yerini aldı.

1955’ten itibaren tarım ürünlerinin üretiminde düşüşler, dış ticaret açık-
ları, kamu harcamalarındaki sürekli artışlarlar ile birlikte ekonomik sıkın-
tılar yaşanmaya başladı. Hükûmet, ekonomideki olumsuz gidişata engel
olabilmek için birtakım önlemler aldı. Gümrük vergisinde değer esasına
geçildi ve gümrük tarifeleri yükseltildi. II. Dünya Savaşı sonrasında da uy-
gulanmış olan Millî Korunma Kanunu tekrar uygulamaya konuldu. Bütün
tedbirlere rağmen ekonomideki sıkıntılar artarak devam etti.

150