Page 22 - Felsefe10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE Felsefeyi Tanıma

Okuma Parçası

İLMÎ SORULARIN (METÂLİB) KISIMLARININ AÇIKLANMASI
İlmî soruların tamamı dört çeşittir: Birincisi, “hel/mi” sorusudur. O, varlığı ve yokluğu sorar.
İkincisi “ma/ne” sorusudur. Ne olduğunu sorar. Üçüncüsü “eyyü/hangisi” sorusudur. O, hangisi
olduğunu sorar. Dördüncüsü, “lime/niçin” sorusudur. Sebebi sorar. “kaç”, “nasıl”, “ne zaman” ve
“nerede” soruları ilmi konularda sorulmaz.
“Mi” sorusu iki çeşittir: Birisi, filan şeyin varlığını sorduğun şeydir. Diğeri, filan şeyin böyle ol-
duğunu sorduğun şeydir. “Ne” sorusu da iki çeşittir. Birisi, mesela lafzın manasının ne olduğunu
sorar. Üçgen hakkında “Üçgen terimi ile hangi anlamı kastediyorsun?” denilir. İkincisinde ise bizzat
üçgenin hakikatte ne olduğu sorulur.
“Ne” sorusunun birinci türü, “mi” sorusundan önce gelir. Bir şeyin varlığı veya yokluğu ile ilgi-
lenmeden önce onun ne dediğini bilmen gerekir. “Ne” sorusunun ikinci türü ise “mi” sorusundan
sonradır. Bir şeyin varlığını bilmeden ne olduğunu sormazsın. “Ne” sorusunun cevabı, ismin açıklan-
ması veya özün/mahiyetin tanımıdır. “Hangisi” sorusu, ya ayrımı/faslı ya da özelliği/hassayı sorar.
“Niçin” sorusu iki çeşittir: Birisi “Niçin dedin?”, diğeri “Niçin vardır?” sorusudur. “Mi” ve “niçin”
soruları tasdik bakımındandır; “ne” ve “hangisi” ise tasavvur bakımındandır (Görsel 1.12).
İbn Sînâ, Dânişnâme-i Alâî /Alâî Hikmet

Görsel 1.12: “Alâî Hikmet” kitabından

32