Page 5 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

2.1. Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik
Kalıtım, bir canlının sahip olduğu özelliklerin nesilden nesile aktarılması olayıdır. Genetik ise bu canlı
türleri arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkmasını sağlayan kalıtsal karakterlerin nesilden nesile
nasıl aktarıldığını inceleyen bilimdir. Genetik, günümüzde bilim insanlarının üzerinde en çok durduğu ko-
nuların başında gelmektedir. Çünkü genetik kavramı yeni türlerin keşfinde ve birçok hastalığın tedavisinde
“altın anahtar” niteliğindedir.

2.1.1. Kalıtımın Genel Esasları
İnsanlar, kendilerini ve diğer canlıları gözlemleyerek yeni doğan yavruların anne ve babalarına benze-
diğini fark etmiştir. Bu şekilde çocukların akrabalarına benzemesinin basit bir rastlantı olamayacağı anlaşıl-
mıştır. Daha sonra bu benzerliklerden hayatın birçok alanında yararlanılmaya başlanmış ve insanlar farkında
olmadan da olsa daha üstün özelliklere sahip bitki ve hayvan ırkları geliştirmeye çalışmıştır. Bu nedenle
etinden, sütünden, yününden ve diğer özelliklerinden yararlanılan hayvanların ekonomik verimini artırmak
için uygun özelliklere sahip bireyleri çiftleştirme yoluna gidilmiştir. En kaliteli bitkilere ait tohumlar ekilerek
ürün miktarının ve kalitesinin artırılması için çaba harcanmıştır. Ancak bu çalışmaların bilimsel bir platforma
oturtulması ve genetiğin bir bilim dalı olarak kabul edilmesi uzun zaman almıştır.
Modern genetiğin temelleri Gregor Mendel (Gıregor Mendel) adlı Avusturyalı bilim insanının çalışmaları
ile atılmıştır (Görsel 2.3). Mendel, ailesine ait bir çiftlikte büyümüştür. Yaşadığı yer büyük oranda tarım ya-
pılan bir bölge olduğu için öğrenim gördüğü okullarda temel eğitimin yanı sıra basit ziraat eğitimi de almış-
tır. Lise öğrenimini tamamladıktan sonra Felsefe Enstitüsünü bitirmiş ve 1843’te Augustinian (Ogüstinyan)
Manastırı’na girmiştir. Fizik ve kimya eğitimi almak üzere gittiği Viyana Üniversitesinde fizik profesörü olan
Christian Doppler’den (Kıristiyan Dopler) doğa olaylarını aydınlatmaya yardımcı olması için matematiği nasıl
kullanacağı konusunda eğitim almıştır. Franz Unger (Fıranz Uncır) isimli bir botanik profesörü ise Mendel’in
‘‘bitkilerde çeşitliliğin nedenleri’’ konusuna ilgi duymasını sağlamıştır.

Görsel 2.3: Gregor Mendel

Mendel, daha sonra ülkesine geri dönmüş ve bitkilerin çeşitliliği konusunda merakını arkadaşları ile
paylaşmıştır. 1857’de de bezelyeleri kullanarak kalıtım ile ilgili çalışmalar yapmaya başlamıştır.
Hücre bilimcileri, gelişmiş mikroskop tekniklerini kullanarak 1875’te mitozun ve 1890’lı yıllarda da ma-
yozun mekanizmasını aydınlatmıştır. Biyologların canlıların yaşam döngüsü sırasında Mendel’in önerdiği ka-
lıtım faktörlerinin davranışı ile kromozomların davranışı arasında ilişki olduğunu görmeye başlaması, hücre
bilimcileri ile genetikçileri bir araya getirmiştir. Böylece başlayan disiplinli çalışmalar sonucunda genlerin
kromozomlar üzerinde yer aldığını gösteren Kalıtımın Kromozom Teorisi ortaya konulmuştur. Bu teori, gen-
lerin özgün kromozomlar üzerinden aktarıldığına dair doğrudan kanıtlar elde eden Morgan (Morgın) ve Brid-
ges’ın (Bricıs) çalışmalarıyla da desteklenmiştir. 1906 yılında Theodor Boveri (Teodor Boveri) bu yeni çalışma
alanını “genetik” olarak adlandırmıştır. 1953 yılında James Watson (Ceymis Vatsın) ve Francis Crick (Frensis
Kırik) tarafından DNA’nın yapısının aydınlatılmasıyla birlikte genetikle ilgili çalışmalar hız kazanmıştır.
2003 yılında Craig Venter (Kıreyg Ventır) ve arkadaşları tarafından İnsan Genom Projesi tamamlanmış-
tır. Bu proje ile insana ait genlerin tespit edilmesi, kromozomlar üzerindeki yerlerinin belirlenmesi ve insan
kromozomlarında bulunan DNA nükleotitlerinin dizilişinin analiz edilmesi amaçlanmış olup buna benzer ça-
lışmalar hâlen devam etmektedir.

55