Page 10 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Mendel, çalışmalarında bazı olasılık ilkelerini kullanarak hesaplamalar yapmıştır. Bu ilkelerden birinci-
si, şansa bağlı ve bağımsız olarak gerçekleşen olayların sonuçlarının da birbirinden bağımsız olmasıdır. Ör-
neğin havaya atılan bir metal paranın yazı veya tura gelme olasılığı için toplam iki sonuç vardır. Her seferinde
bu sonuçlardan bir tanesi gerçekleşecektir. Bu nedenle metal paranın havaya atılması sonucu yazı ya da tura
gelme olasılığı 1/2’dir. Bu olay birçok defa tekrarlansa bile sonuçlar değişmez. Yani birinci olayın sonucu son-
raki olayın sonucunu etkilemez.
Mendel’in kullandığı olasılık ilkelerinden ikincisi, şansa bağlı ve bağımsız olarak gerçekleşen iki olayın aynı
anda gerçekleşme olasılığının bunların ayrı ayrı gerçekleşme olasılıklarının çarpımına eşit olmasıdır. Örneğin
aynı anda havaya atılan iki metal paradan birincisinin yazı, ikincisinin tura gelme olasılığı 1/2∙1/2 = 1/4’tür.

Bağımsız Genlerde Gamet Çeşitliliğinin Hesaplanması
Eşeyli üreyen canlılarda, üreme organlarında mayoz sonucu oluşan erkek ve dişi üreme hücrelerine
gamet denir. Gametler n kromozomlu hücreler olup her özellikle ilgili bir gen taşır. Gametlerde farklı karak-
terlere ait genler, farklı kromozomlar üzerinde bulunuyorsa bu genlere bağımsız gen denir. Bu durum gamet
çeşitliliğini artırır. Bağımsız genlerde gamet çeşidi bulunurken Tablo 2.1’de verilen yöntemler kullanılabilir.

Gamet çeşidi sayısı: 2 formülüyle hesaplanır.
n
n = Heterozigot karakter sayısıdır.

Tablo 2.1: Bağımsız Genlerde Gamet Çeşitliliğinin Hesaplanması
Oluşturacağı Gamet Oluşturacağı Gamet
Genotip
Çeşidi Sayısı Çeşitleri

BBdd 2º = 1 Bd

Bbdd 2 = 2 Bd, bd
1

AaDd 2 = 4 AD, Ad, aD, ad
2

AaDDBb 2 = 4 ADB, ADb, aDB, aDb
2

Mendel’in yaptığı çaprazlamalar sonucunda tohum rengi sarı olan bezelyelerin tohum şeklinin bir kıs-
mının düzgün, bir kısmının buruşuk olabildiği görülmüştür. Çünkü tohum rengini ve tohum şeklini belirleyen
genler, farklı kromozomlar üzerinde bulunan bağımsız genlerdir. Bağımsız genler gametlere rastgele dağılır
ve bağımsız özelliklerin ortaya çıkmasında etkili olur. Örneğin yeşil gözlü olan bir bireyin saç şekli kıvırcık ola-
bileceği gibi düz de olabilir. Çünkü göz renginin ve saç şeklinin oluşumundan sorumlu olan genler, bağımsız
genlerdir (Görsel 2.8).

Bağımsız genler Gamet Gametler

A a
A A a a
B b B b

B b

AB Ab aB ab

Görsel 2.8: Bağımsız genlerin kromozom üzerinde gösterimi ve oluşturduğu gametler

60