Page 14 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Bağlı Genlerde Gamet Çeşidi Bulma
Canlıların gen ve kromozom sayısı incelendiğinde gen sayısının kromozom sayısından çok daha fazla
olduğu gözlenmiştir. Bu durum, bir kromozom üzerinde farklı karakterleri belirleyen çok sayıda gen bulun-
duğu anlamına gelir. Aynı kromozom üzerinde bulunan farklı genlere bağlı genler denir. Bağlı genler, aynı
kromozom üzerinde bulunduğu için mayoz sırasında aynı gamete birlikte aktarılır. Ancak krossing over ile
birbirinden ayrılarak farklı gametlere gidebilir. Örneğin kol ve bacak uzunluğundan sorumlu olan genler bağ-
lı genlerdir. Bu nedenle bir insanın kol ve bacak uzunlukları arasında orantı vardır. Bağlı genlerle yapılan çap-
razlama deneylerinde Mendel’in ilkeleriyle farklı sonuçlar elde edilir. Bağlı genlerin varlığı gamet çeşitliliği-
nin azalmasına yol açar. Ancak krossing over olayı, gamet çeşitliliğinin artmasını sağlar. Çünkü krossing over
sonucunda yeni gen kombinasyonlarına sahip kromozomlar oluşur ve gamet çeşitliliği artar (Görsel 2.9).

Bağlı gen Gametler

A a A a
I
B b B b

Krossing over gerçekleşmediğinde

A a A A a a A A a a A A a a
II
B b B B b b B b B b B b B b

Krossing over gerçekleştiğinde

Görsel 2.9: Bağlı genlerin kromozom üzerinde gösterimi ve oluşabilecek gamet çeşitleri

Bağlantı grubunda yer alan genlerin tamamının homozigot olması oluşabilecek gamet çeşitliliğini etki-
lemez. Ancak bir ya da daha fazla heterozigot karakterin olması ve krossing overın gerçekleşmemesi bu gen-
ler açısından iki çeşit gamet oluşumuna neden olur. Krossing overın gerçekleşmesi ise genlerin gametlere
farklı kombinasyonlarda aktarılmasına neden olacağından gamet çeşitliliğini artırır. Kromozom üzerindeki
genler arası mesafe ne kadar fazla ise krossing over gerçekleşme ihtimali de o kadar artar.

Örnek

AabbCcDd genotipindeki canlıda AbCD bağlı genlerdir.
A a
b b Bu canlıda
C c a) Krossing over gerçekleşmediğinde kaç çeşit gamet oluşur?
D d b) Krossing over gerçekleştiğinde kaç çeşit gamet oluşur?

Çözüm

a) abcd alelleri bağlı olduğu için bir gamete, AbCD alelleri ise diğer gamete geçer ve gamet çeşidi
2 olur.
n
b) Krossing over gerçekleşirse gamet çeşidi sayısı bağımsız genlerdeki gibi 2 formülü ile hesaplanır.
n = heterozigot karakter sayısı
n = 3 2 = 8 çeşit gamet oluşur.
3

64