Page 18 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

+
Rh kan gruplu bir anne, Rh kan gruplu bir bebeğe gebe kalırsa anne ve bebek arasında Rh uyuşmazlığı
−
+
(kan uyuşmazlığı = eritroblastosis fetalis) gelişebilir. Doğum sırasında bebekten anne kanına geçen Rh fak-
+
törü, annenin bağışıklık sistemini uyarır ve Rh faktörüne karşı antikor (anti- D veya anti- Rh) üretimi başlar.
+
Gebelik sonrası annede üretilen bu antikorlar Rh kan gruplu bebeklere geçer ve bebeklerin kan hücrelerini
parçalar. Alyuvarların parçalanma oranına göre bebek ya ölü doğar ya belli hasarlara bağlı olarak düşük olur.
Eğer bebek doğarsa sarılık, anemi, beyin hasarı ve kalp yetmezliği görülebilir. Bu durum tedavi edilmediğin-
de bebeğin hayatını kaybetmesine neden olabilir.
Rh uyuşmazlığı annenin ilk gebeliğinde genellikle bir sorun oluşturmaz. Çünkü annede antikorların
oluşması ve bebeğe geçmesi sürecinde zaten doğum olayı gerçekleşmiş olur. Bundan sonraki gebeliklerde
bebek Rh+ kan gruplu ise annede ilk gebelikte oluşan antikorlar bebeğin kanına karışarak Rh uyuşmazlığına
bağlı sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına sebep olur.
Örnek

AOrr genotipli anneyle ABRr genotipli babanın
a) Kan grubu fenotipi A olan kız çocuklarının olma ihtimali kaçtır?
b) Çocuklarında Rh uyuşmazlığının görülme ihtimali kaçtır?

Çözüm
a.
A O × A B
1/4 AA
1/4 AB
AA BO 1/4 AO oranında genotipli bireyler oluşur.
AB AO 1/4 BO
A kan gruplu çocuklarının olma ihtimali 1/2'dir.
A kan grubuna sahip kız çocuklarının olma ihtimali 1/2∙1/2=1/4’tür.
b.
R r × r r 2/4 Rr
2/4 rr oranında genotipli bireyler oluşur.
Rr rr
Rr rr
Kan uyuşmazlığı görülmesi için çocuğun Rh olması gerekmektedir. Dolayısıyla Rh uyuşmazlığı
+
2/4 yani 1/2’dir.

Kan grupları dışında tavşanlardaki kıl (post) kalıtımı ve sirke sineğinin [Drosophila melanogaster (Dıro-
sofila melanogaster)] göz rengi kalıtımı çok alelliliğe örnek olarak verilebilir. Sirke sinekleri normalde kırmızı
göz rengine sahiptir. Fakat bazen beyaz, parlak kırmızı, vişne rengi, fildişi ya da kayısı rengi gözleri olan sirke
sinekleri de görülebilir (Görsel 2.12). Bu göz renkleri farklı aleller tarafından kontrol edilir. Kırmızı göz rengi
diğer tüm göz renkleri üzerinde dominanttır. Ancak heterozigot durumda diğer iki alel bir arada bulunursa
farklı göz renkleri ortaya çıkar.

Görsel 2.12: Drosophila melanogasterde çok alellilikle ortaya çıkan farklı göz renkleri
Sır a Siz de

Baskın genlerin belirlediği özelliklerin ortaya çıkma olasılığı daha yüksek olmasına rağmen bazı çekinik özelliklerin
yaygın olması nasıl açıklanır? Araştırarak sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.

68