Page 17 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Örnek

Kırmızı çiçekli akşamsefası ile beyaz çiçekli akşamsefasının çaprazlanmasından meydana gelen
F dölü ile ilgili
2
I. Çaprazlama sonucu üç çeşit genotip meydana gelir.
II. Kırmızı çiçekli akşamsefasının çiçek geni bakımından tek çeşit gamet oluşturur.
III. Çaprazlama sonucunda fenotip oranı 1:2:1 olur.
ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm

Cevap E seçeneğidir. Akşamsefası bitkisinde kırmızı ve beyaz çiçek geni birbirine eksik baskındır. Bu
sebeple F2 dölünde üç çeşit genotip olur, fenotip oranı ise 1:2:1’dir. Kırmızı çiçekli akşamsefasında
çiçek geni bakımından tek çeşit gameti oluşur.

Çok Alellik
Klasik Mendel genetiğinde bir genin aktarımından iki alel sorumludur (S ve s gibi). Fakat bazı özelliklerin
belirlenmesinde tür içinde ikiden fazla alel çeşidi etkili olabilir. Örneğin insan kan gruplarının ortaya çıkma-
sından üç farklı alel (A, B ve O) sorumludur.
Alyuvar zarında bulunan antijene göre A antijeni taşıyan bir birey, A kan grubu; B antijeni taşıyan birey, B
grubu; hem A antijeni hem de B antijeni taşıyan birey, AB kan grubuna sahiptir. Ancak hiç antijen taşımayan
bireyler, O kan grubuna sahip olur.
Kan gruplarının çeşitlerine göre plazmada antijen uyarısına cevap veren proteinler vardır. Bu protein-
lere antikor denir. A kan grubuna sahip bir bireyin kan plazmasında anti-B, B kan grubuna sahip bir bireyin
kan plazmasında anti-A vardır. Diğer yandan O kan grubundan olan bir bireyin kan plazmasında hem anti-A
hem de anti-B bulunur. Ancak AB kan grubundan olan bireylerin kan plazmasında bu antijenlere karşı anti-
kor bulunmaz.
A, B ve O alelleri kendi Tablo 2.7: ABO Kan Grubu Sisteminin Üç Farklı Alelle Kalıtımı
aralarında değerlendirildi- Genotip Alyuvar Plazmadaki
ğinde “A ve B’’ alelleri “O” Fenotip (Kan grubu) Homozigot Heterozigot Zarındaki Antijen Antikor
aleli üzerinde dominant
etkiye sahiptir. A ve B alel- A AA AO A anti-B
leri arasında dominantlık
olmayıp bunlar birbirine eş B BB BO B anti-A
baskındır. “O” aleli, homozi-
got resesif durumda olduğu AB _ AB A ve B Yok
zaman özelliğini ortaya çıka-
rarak bireylerin “O” kan gru- O OO _ Yok
buna sahip olmasına neden anti-A ve anti- B
olur. (Tablo 2.7).
Kan gruplarının kalıtımında A, B ve O sisteminin yanı sıra Rh faktörü de bulunmaktadır. Rh ilk defa Rhe-
sus (Resuz) cinsi maymunların alyuvarında rastlanılmış bir proteindir. İnsan alyuvarlarında da bulunan bu
+
protein baskın bir genin (R) etkisiyle oluşmaktadır. Bu proteinleri bulunduran bireyler, Rh (Rh pozitif) feno-
tipinde olup homozigot "RR"
ve heterozigot "Rr" genotipe Tablo 2.8: Rh Faktörünün Kalıtımı
sahip olabilir. Bu proteini Fenotip (Kan grubu) Genotip Alyuvar Zarındaki Antijen
bulundurmayan bireyler ise
Rh (Rh negatif) fenotipin-
−
de olup "rr" genotipindedir. Rh + RR, Rr Rh antijeni
İnsanların Rh faktörü bakı-
mından sahip olabilecekleri
fenotip ve genotipler Tablo Rh − rr _
2.8’de verilmiştir.

67