Page 19 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Bunları Biliyor musunuz?
Bir özelliğin aktarımından sorumlu alel sayısı biliniyorsa bu alellerin meydana getireceği genotip
çeşidi sayısı bulunabilir. n(n + 1)/2 formülü ile oluşacak toplam genotip çeşidi sayısı hesaplanır. Burada “n”
alel sayısını ifade eder. Kan gruplarının oluşumunda A, B ve O alelleri etkili olduğuna göre
n = 3
3∙(3 + 1)/2 = 6 çeşit genotip oluşur. Bunlar AA, AO, BB, BO, AB ve OO’dır. Bu genotipler A, B, AB ve O
fenotipinde dört çeşit kan grubunu oluşturur.

Örnek
Bir ailede anne B Rh baba ise AB Rh kan grubunda ise ve bu ailenin 1. çocukları A Rh ise
−
+
−
a) 2. çocuklarının kaç çeşit genotipte olma ihtimali vardır?
b) AB Rh çocuklarının olma ihtimali nedir?
−
Çözüm

−
Bu ailenin 1. çocuklarının A Rh olması annenin kan grubu bakımından B 0 Rr olduğunu gösterir.
a.
B O × A B
1/4 BB
1/4 AB
AB BO 1/4 AO oranında genotipli bireyler oluşur.
BB AO 1/4 BO

R r × r r
2/4 Rr oranında genotipli bireyler oluşur.
2/4 rr
Rr rr
Rr rr

Kan grubu bakımından 4 çeşit, Rh bakımından 2 çeşit genotip oluşur. Toplam genotip çeşidi 4∙2 = 8’dir.

b. AB = 1/4 AB Rh = 1/4 . 1/2 = 1/8'dir.
−
Rh = 1/2
−

Pleiotropi

Bir genin birden fazla fenotipik etkiye sahip olması-
na pleiotropi denir. Örneğin Siyam kedilerinde bacakların
koyu renkli, gövdenin ise açık renkli olmasına neden olan
bir alel bulunmaktadır (Görsel 2.13). Bu alel aynı zamanda
Siyam kedilerinin gözlerinin şaşı olmasına da neden olur.
İnsanda orak hücreli anemi (alyuvarların orak görünümün-
de olması) hastalığına yol açan alel, heterozigot durumda
bulunduğu bireylerin sıtmaya karşı dirençli olmasını sağ-
lamaktadır. Yine insanda kistik fibrozis hastalığına sebep
olan gen, resesif alelle aktarılır. Bu özellik bakımından ho-
mozigot olan bireylerde hücrelerden aşırı mukus salgılanır
ve birçok organda birikir. Biriken mukus kronik bronşit ve
bakteri kökenli hastalıklara yol açarak pleiotropik etki gös- Görsel 2.13: Siyam kedisi
termiş olur.

Sır a Siz de Mendel Çaprazlamaları

İnsanda pleiotropik etkiye sahip başka genler var mıdır? Araştırarak arkadaşlarınızla sınıf ortamında paylaşınız.

69