Page 23 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Örnek
Babası kısmi renk körü olan sağlıklı bir kadının kısmi renk körü olmayan bir erkekle evliliğinden
doğacak çocuklarının kısmi renk körlüğü bakımından genotip ve fenotipleri nasıl olur?

Çözüm

Babası kısmi renk körü olan ve sağlıklı gören bir kadın, kısmi renk körlüğü bakımından taşıyıcıdır
(X X ). Bu kadının kısmi renk körlüğü bakımından sağlıklı bir erkekle (X Y) evliliğinden doğacak çocuk-
R
r
R
ların genotipleri çaprazlama yapılarak aşağıdaki gibi bulunabilir.

R r
R
X X x X Y X X x X Y
R r
R
X X Sağlıklı dişi (1/4)
R R
X Y Sağlıklı erkek (1/4)
R
R r
X X Taşıyıcı dişi (1/4)
X Y Kısmi renk körü erkek (1/4)
r
X X X Y
R R
r
R
R r
X Y X X

Okuma Metni

KISMİ RENK KÖRLÜĞÜNÜN SEBEBİ
Kısmi renk körlüğü, bazı renklerin doğru algılanamamasıdır ve kısmi renk körlüğünün farklı
türleri vardır. Kısmi renk körlüğünün nasıl ortaya çıktığını anlayabilmek için ilk olarak nasıl gördüğü-
müz sorusunu cevaplamak yararlı olabilir. Güneş’ten ya da yapay bir ışık kaynağından çıkan ışınlar
bir nesneyle etkileştiğinde bazı dalga boyundaki ışınlar soğurulurken bazıları yansıtılabilir. Nesneler-
den yansıyan ya da doğrudan bir ışık kaynağından yayılan ışınlar göze ulaştıktan sonra korneadan
girerek göz merceği tarafından gözün arkasındaki retinaya odaklanır. Retinada ışığa karşı duyarlı olan
fotoreseptörler bulunur. Bu reseptörlerin çubuk ve koni olarak isimlendirilen iki türü vardır. Bu hüc-
relerin içinde, ışığı soğurduğunda yapısında kimyasal değişimler meydana gelen pigmentler bulunur.
Bu değişim bir elektrik sinyalinin oluşmasına neden olur. Çubuk hücrelerinde bir, koni hücrelerinde
üç tür pigment bulunur. Koni hücrelerindeki pigmentler elektromanyetik spektrumun (elektromanye-
tik tayf) farklı bölgelerindeki (kırmızı, yeşil ve mavi) ışınlara karşı duyarlıdır. Farklı dalga boylarındaki
ışık, koni hücrelerini farklı derecelerde uyarır. Beyin bu hücrelerden gelen sinyalleri birleştirerek farklı
renklerin algılanmasını sağlar. Çubuk hücreleri ise sadece ışığı algılar ve düşük yoğunluktaki ışınlara
karşı bile duyarlıdır. Fotoreseptörlerdeki pigment eksikliği ve bu hücrelerin işlevlerini düzgün şekilde
yerine getirmemesi nedeniyle kısmi renk körlüğü ortaya çıkabilir. Kısmi renk körlüğünün bir sebebi
kırmızı koni hücrelerinin işlevlerini düzgün olarak yerine getirmemesidir. Bu durumda kırmızı, turun-
cu ve sarı renkler; yeşil tonlarında algılanır ve renkler çok parlak görünmez. Kısmi renk körlüğünün
diğer bir nedeni düzgün çalışan kırmızı koni hücrelerinin bulunmamasıdır. Bu durumda kırmızı renk
algılanamaz, sarı ve yeşil renkler ise sarı olarak görülür. Yeşil koni hücrelerinin düzgün çalışmaması
durumunda ise sarı ve yeşil renkler kırmızı tonlarda algılanır. Düzgün çalışan yeşil koni hücrelerinin
bulunmaması durumunda ise kırmızı tonlardaki renkler kahverengi, sarı; yeşil ise bej olarak görülür.
Mavi koni hücrelerinden kaynaklanan renk körlüğü problemi, kısmi renk körlüğüne göre daha nadir-
dir. Mavi koni hücreleriyle ilgili bir problem olması durumunda mavi renkler yeşil tonlarda algılanır.
Her üç koni hücresinde de bir sorun olması durumunda ise sadece siyah, beyaz ve gri renkler görülür.

Bilim Teknik Dergisi, 2016, Sayı: 585.
(Düzenlenmiştir.)

73