Page 21 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Eşeye (Cinsiyete) Bağlı Kalıtım

Kalıtımda kullanılan kavram ve terimler birbirleriyle ilişkilidir. Örneğin çok sayıda nükleotit bir araya
gelerek genleri, genler de bir araya gelerek DNA’yı oluşturur. DNA da kromozomların yapısında yer alır.
Erkek ve dişilerde gözlenen çok sayıda anatomik ve fizyolojik farklılığın kromozomal bir temeli vardır.
Canlılarda bulunan kromozomların bazıları yalnızca vücut özelliklerine ait genler taşırken bazıları hem vücut
özelliklerine ait genleri hem de cinsiyetin belirlenmesini sağlayan genleri taşır. Biri anadan, diğeri babadan
gelen homolog kromozomlar hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek kromatitli hâle gelir. Sadece göz
rengi ve kan grubu gibi vücut özelliklerinden sorumlu olan kromozom çiftlerine otozom (vücut kromozomla-
rı), cinsiyetin belirlenmesini sağlayan kromozom çiftlerine ise gonozom (eşey kromozomları) denir (Görsel 2.14).

Erkekte vücut Kadında vücut
hücreleri hücreleri
44 + XY 44 + XX

otozomlar

gonozomlar

Sperm hücresi 22+X ya da 22+Y Yumurta hücresi 22+X

Görsel 2.14: İnsanda otozom ve gonozomlar

İnsanın vücut hücrelerinde 46 kromozom bulunur. Bu kromozomların 44’ü otozom, diğer ikisi ise go-
nozomdur. Gonozomlar, X ve Y ile gösterilir. İnsanda erkeğin vücut hücreleri 44+XY, üreme hücreleri ise 22+X
ve 22+Y kromozomludur. Dişilerin vücut hücreleri 44+XX, üreme hücreleri ise 22+X kromozomludur. Dişilerde
tek çeşit gonozom olduğu için yumurtada her zaman X bulunur. Bu nedenle bir yavrunun cinsiyeti yumurtayı
dölleyen sperm hücresinin X ya da Y kromozomu taşımasına bağlıdır.

71