Page 11 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 2.Ünite

Monohibrit Çaprazlama
Bir karakter yönüyle heterozigot (melez) olan bireylere monohibrit, böyle iki bireyin çaprazlanması-
na monohibrit çaprazlama denir. Bireyin genotipinde bir karakterden sorumlu iki alel, gamet oluşumu
sırasında eşit olasılıkla rastgele ayrılır ve farklı gametlere gider. Bu durum Mendel’in Ayrılma İlkesi olarak
adlandırılır. Örneğin homozigot mor çiçekli bezelye (AA) ile homozigot beyaz çiçekli bezelye (aa) çaprazla-
nırsa (melezleme) AA genotipli bireyden A, aa genotipli bireyden a genotipli gamet oluşur. Oluşan gametler
kendi aralarında çaprazlandığında elde edilen F kuşağındaki bireylerin tamamı heterozigot (Aa) mor çiçekli
1
olurken beyaz çiçekli (aa) bezelyeler oluşmaz. Mendel, F de ortaya çıkan mor çiçek rengi özelliğini baskın,
1
gizlenen beyaz çiçek özelliğini çekinik olarak ifade etmiştir. Bu durum Mendel’in Tam Baskınlık İlkesi, F
1
deki tüm bireylerin aynı olması ise Mendel’in Benzerlik İlkesi olarak adlandırılır.

P: Homozigot × Homozigot

Mor çiçekli bezelye Beyaz çiçekli bezelye

AA aa

×
Gametler: A a

F : Aa
1
Genotip: Aa Tamamı heterozigot baskın

Fenotip: Tamamı mor çiçekli
Mendel daha sonra F1 kuşağındaki bireyleri kendi aralarında çaprazlamış (kendileştirme) ve F2 kuşağını
elde etmiştir. F kuşağında homozigot mor çiçekli (AA), heterozigot mor çiçekli (Aa) ve homozigot beyaz çi-
2
çekli (aa) bezelyelerin oluştuğunu gözlemlemiştir.

F × F : Heterozigot × Heterozigot (Kendileştirme)
1 1

Mor çiçekli bezelye Mor çiçekli bezelye

Aa Aa

Gametler: 1/2 A 1/2 a × 1/2 A 1/2 a

F : 1/4 AA 1/4 Aa 1/4 Aa 1/4 aa
2
F : 1/4 AA 2/4 Aa 1/4 aa
2
Genotip oranı = 1 : 2 : 1
Fenotip oranı = 3 : 1
Tablo 2.2: Monohibrit Çaprazlamanın
Punnett Karesi ile Gösterimi
Genetik çaprazlamalar sonucu oluşması muhtemel genotip- Aa Erkek gametler
ler, Tablo 2.2’deki gibi de gösterilebilir. Buna göre yatay düzleme A a
erkek ata tarafından oluşturulması mümkün olan tüm gametler, Aa
düşey düzleme dişi birey tarafından oluşturulabilecek tüm gamet- AA Aa
ler yazılır. Erkek ve dişi gametlerin kesişimleri oluşacak bireylerin A
genotipini verir. Bu yöntem İngiliz genetik bilimcisi Reginald Cu- Dişi gametler Aa aa
rundall Punnett (Recinıld Kırandıl Panıt) tarafından geliştirildiği a
için Punnett karesi olarak adlandırılır.

61