Page 4 - Fen Lisesi Fizik 12 | 2. Ünite

2.

ÜNİTE 2.1. BASİT HARMONİK HAREKET

2.1.1. BASİT HARMONİK HAREKET

Doğada, birçok olayda art arda kendini tekrar eden
hareketler görülür. Bu hareketler, sağa sola ya da
aşağı yukarı yönlerde salınım hareketleri olarak
gerçekleşir. Örneğin müzikte sabit bir ritim elde
etmek için kullanılan metronom sağa sola hareket
eder (Görsel 2.1.1). Sallanan sandalyenin hareketi
bir salınım hareketidir (Görsel 2.1.2). Sarkaçlı saatin
hareketi de bir denge noktası etrafında sağa sola
yapılan bir salınım hareketidir (Görsel 2.1.3). Bir
sistemin sabit bir nokta etrafında yaptığı salınımla-
ra titreşim denir. Belli bir zaman aralığında kendini
tekrarlayan salınımlara ise periyodik hareket denir. Görsel 2.1.1: Sağa sola hareket eden metronom
Periyodik hareket çeşitlerinden biri de basit harmo-
nik harekettir. Sürtünmesiz ideal bir ortamda denge
konumundan eşit uzaklıktaki iki nokta arasında gi-
dip gelen bir cismin yaptığı periyodik harekete basit
harmonik hareket denir.

Her salınım hareketi basit harmonik hareket değil-
dir. Bir salınım hareketinin basit harmonik hareket

102 olması için cismin sabit bir noktadan belirli bir yö-
rüngede uzaklaşması ve cisme etki eden kuvvetin
büyüklüğünün de denge konumuna olan uzaklıkla
doğru orantılı olması gerekir.

Bu kriterlere uygun hareketler göz önüne alındığı
zaman ses tellerinin titreşimi, dalga hareketi, basit Görsel 2.1.2: Sallanan sandalye Görsel 2.1.3: Sarkaçlı saat
sarkacın salınım hareketi, çocukların salıncaktaki
küçük salınım hareketi, ucuna kütle bağlanan bir ya-
yın iki nokta arasında gidip gelerek yaptığı hareket
basit harmonik harekete örnek gösterilebilir.

Araştırma

Günlük hayatta birçok nesne, yaylara benzer bir
şekilde titreşir ancak insanlar genellikle bunları
yaylarla ilişkilendirmez. Örneğin bir yay gibi davra-
nan lastik bant yüksek esneklik potansiyel enerji-
ye sahiptir. Lastik bant denge konumundan gerilip
bırakıldığında salınım hareketi yapacaktır. Adre-
nalin tutkunu olan insanların ayaklarına dayanıklı
kauçuk halat bağlayarak yüksek bir noktadan at-
lamasına Bungee jumping (Banci camping) denir.
Bu olay basit harmonik harekete ilginç bir örnektir.
Günlük hayatta bu olaya benzer başka basit har-
monik hareket örnekleri var mıdır? Araştırınız.