Page 6 - Fen Lisesi Fizik 12 | 2. Ünite

2.

ÜNİTE 2.1. BASİT HARMONİK HAREKET

Basit Harmonik Hareket ile İlgili Kavramlar

Denge Noktası: Cismin hareketsiz durduğu nok-
taya cismin denge noktası denir. Şekil 2.1.4’teki O
noktası denge noktasıdır.

Genlik (r): Basit harmonik hareket yapan bir cismin
denge noktasına olan en büyük uzaklığına genlik r r
denir. Genlik r ile gösterilir ve SI’da birimi metredir. Şekil 2.1.4: Yatay düzlemde basit harmonik hareket yapan
Denge noktasına göre simetriktir. Şekil 2.1.4’teki cismin genliği
hareketlinin denge noktasına olan maksimum uzak-
lığı IOKI=IOLI=r basit harmonik hareket yapan cis-
min genliğidir.

Uzanım (x): Basit harmonik hareket yapan bir cis-
min herhangi bir anda denge noktasına olan uzaklı-
ğına uzanım denir. Uzanım x ile gösterilir ve SI’da bi- Şekil 2.1.5: Yatay düzlemde basit harmonik hareket yapan
rimi metredir. Maksimum uzanım genlik, minimum cismin uzanımı
uzanım ise sıfırdır. Şekil 2.1.5’teki x uzanımdır.

Periyot (T): Basit harmonik hareket yapan bir cismin bir noktadan aynı yönde ve art arda iki geçişi arasın-
da geçen zamana periyot denir. Periyot T ile gösterilir, SI’da birimi saniyedir.
104
Frekans (f): Basit harmonik hareket yapan bir cismin bir saniyedeki salınım sayısına frekans denir. Fre-
kans f ile gösterilir. Birimi SI’da 1/s veya hertz (Hz) dir.

Periyot ile frekans arasındaki ilişki T.f=1 şeklinde ifade edilir.

Geri Çağırıcı Kuvvet (F): Denge noktasından uzaklaşan cismi tekrar denge noktasına getiren kuvvettir.
Geri çağırıcı kuvvet, yaylarda gerilmeden oluşan kuvvetin, sarkaçlarda ise yer çekimi kuvvetinin bileşenle-
rinden biridir. Geri çağırıcı kuvvet denge noktasında sıfır, genlik noktalarında ise maksimumdur.

Basit Harmonik Harekette Periyodun Hesaplanması

Basit harmonik harekette hareket eden cisim eşit
zaman aralığında eşit yol almaz.

Şekil 2.1.6’da basit harmonik hareket yapan bir cis-
min yörüngesi çizilmiştir. Dış kuvvet etkisi ile O nok-
tasından harekete başlayan cisim L noktasına gider,
tekrar dönerek O noktasından geçer ve K noktasına
ulaşır. K noktasından tekrar dönen cisim, O noktası-
na geldiğinde 1 tam periyodunu tamamlamış olur. Şekil 2.1.6: Yatayda basit harmonik hareket yapan cismin
eşit aralıkları alma süreleri
Sürtünmesiz sistemde KL arasında basit harmonik hareket yapan cismin hızı değişeceğinden eşit yolları
farklı zamanlarda alacaktır. Cismin periyodu T olmak üzere
Cisim |OR| ile |OP| arasını T/12 sürede alır.
Cisim |RL| ile |KP| arasını T/6 sürede alır.
Cisim |OL| ile |OK| arasını T/4 sürede alır.