Page 17 - Fen Lisesi Fizik 9 | 6.Ünite

Ünite Özeti

Atomların yapısındaki elektron ve protonun yük değerleri, temel elektrik yükü kaynaklarıdır. Elektron ve
proton miktar olarak eşit, işaretçe zıttır. Atomun ve dolayısıyla maddenin toplam yükü bu ikisinin farkı ile
belirlenir. Elektron sayısı fazla ise negatif yüklü, proton sayısı fazla ise pozitif yüklüdür. Proton ve elektronla-
rın eşit olması hâlinde atom veya maddeye nötr denir.

Birim yük ifadesi en küçük elektrik yükü olan bir elektron veya protonun yüküdür.

Bir maddenin yük değerinin veya işaretinin değişimine elektrikle yüklenme denir. Maddeler sürtünme,
dokunma veya etki ile yüklenebilir.

Yüklenme serbest elektronların yer değiştirmesi ile sağlanır. Protonlar nükleer reaksiyonlar dışında değiş-
mez. Nötr madde elektron alarak negatif, elektron vererek pozitif yüklenmiş olur.

Maddelerin yük alışverişi yapabilmeleri için cisim üzerinde elektronların rahat hareket etmesi gerekir. Bu tür
maddelere iletken madde denir. Yüklerin rahat hareket edemediği maddelere ise yalıtkan madde denir.

Maddeler elektrik yüklü olduklarında bile iç kısımları nötr, dış kısımları yüklü olur. Böylece iletken bir cismin
içinde elektrik alanı oluşmaz. Küre şeklindeki cisimlerin yük dağılımları düzenli olurken köşeli ya da sivri uçlu
olan cisimlerde yükler çıkıntılı bölümlerde daha fazla toplanır.

Elektrik yüklü cisimler birbirlerine kuvvet uygular. Uygulanan kuvvetin büyüklüğü yük miktarlarının çarpı-
mı ile doğru; aralarındaki uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. Kuvvetin yönü yüklerin işaretine bağlıdır, aynı
işaretli yükler birbirini iterken zıt işaretliler birbirini çeker.

Yüklü bir cismin başka cisimlere kuvvet uygulayabileceği bölgeye elektrik alanı denir. Yüklü cismin dışın-
daki bir noktadaki elektrik alanın büyüklüğü, yükün büyüklüğü ile doğru; noktanın cisme uzaklığı ile ters
orantılıdır.

KAVRAM YANILGISI

Bu ünitedeki konularla ilgili en sık rastlanılan kavram yanılgıları şöyle sıralanabilir:
• Statik elektrik, durgun elektriktir.
• Statik elektrik sürtünme ile oluşur.
• Statik elektrik elektronlardan oluşur.
• Nötr cisimlerde yük yoktur.
• Bulutlar birbirlerine sürtünerek yüklenir.
• Yükler; "pozitif yük" ve "negatif yük" olarak adlandırılır.
• Elektrik, fiziksel bir büyüklüktür.
• Elektrik bir enerji türüdür.
• İletkenler, içerisinde yüklü parçacıkların geçmesine izin verir.
• Atomlar, eşit sayıda proton ve elektrona sahiptir.
• Yüklü bir cisim sadece tek tip yüke (pozitif veya negatif) sahiptir.
• Elektriksel alan ve kuvvet aynıdır.
• Alan çizgileri gerçektir.
• Alan çizgileri bir yerde başlayıp başka bir yerde bitebilir.
• Elektriksel kuvvet yer çekimi kuvveti ile aynıdır.
• Alan çizgileri tam olarak pozitif yüklü cisimden negatif yüklü cisme doğrudur.
• Alan çizgileri sadece iki boyutlu çizilir [6.1].

157