Page 9 - Fen Lisesi Fizik 9 | 6.Ünite

OKUMA METNİ

Van De Graff Üreteci

Yükü banttan
Fizikçi Robert J. Van de Graff (Rabırt Van de Graf) tarafından küreye aktaran
1931 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde [Massa- fırça
chusetts Institute of Technology-MIT (Masaçuset instityut ov
teknoloci)] çalıştığı dönemde icat ettiği üreteçtir (Görsel 6.3). İletken küre
Bu üreteç içi boş metal küre, motor sayesinde dönen iki ya-
lıtkan silindir, bant ve elektrik yüklerini aktaran metal iletken Hareketli bant
elektrotlardan (fırça) oluşur.

İletken kürenin yükleri dış yüzeyinde toplanır, iç kısmındaki Bantı hareket
yükler de dışarı taşınır. Bant yüzeyi sürekli nötrlenerek aşağı Hareketli ettiren elektrik
banta
döner alttaki fırça hangi işaretle yüklü ise kürenin dış yüzeyi yük akta- motoru
o işaretle ve sürekli artan biçimde yüklenir. Yük miktarı ve do- ran fırça
layısıyla potansiyel çok yüksek düzeylere ulaştığından havayı
iyonlaştırarak çevresindeki iletken cisimler arasında kıvılcımlar Görsel 6�3: Van de graff üretecinin şeması
oluşturabilir.
Robert J. Van de Graff'ın tasarladığı devasa üreteçlerin fo-
toğraflarını görmek için mobil cihazınızdaki barkod oku-
yucu uygulama ile karekodu taratınız. Kitabı pdf dosyası
üzerinden inceliyorsanız ekran görüntüsüne tıklayınız.

Topraklanma: Yüklü cisimler daima nötr hâle geçmek ister. Pozitif yüklü cisimler, bir iletken yar-
dımıyla toprağa dokundurulduğunda nötr hâle geçer, çünkü toprak iletken ve çok sayıda serbest
elektrona sahip olduğundan cisme yeterince elektron verir (Şekil 6.7).

+ + + + Nötr
+ +
+ + - - - -
+ + -
+ + -
+ + -
+ + + + -
-
-

Topraklanırken Topraklanınca
Şekil 6�7: Pozitif yüklerin topraklanması

Negatif yüklü cisimler bir iletken yardımıyla topra- - - - - Nötr
ğa dokundurulduğunda ise Dünya'nın büyüklüğü - - - -
cismin büyüklüğüne göre karşılaştırılamayacak - - - - - - -
kadar büyük olduğundan, fazla olan negatif yük - - -
toprağa akar ve cisim nötrleşir (Şekil 6.8). Bu - - - - -
duruma topraklanma denir. Elektrik devrelerinde - - - - - -
topraklanma şeklinde gösterilir. - -

Topraklanırken Topraklanınca

Şekil 6�8: Negatif yüklerin topraklanması
149