Page 12 - Fen Lisesi Kimya 12 | 2.Ünite

2.2.1. Kimyasal Formüllerin Bulunması
Bilim insanları, yeni ilaçlar keşfedebilmek için bitkilerin ya
da ilaç olarak kullanılmış diğer maddelerin içerisinde bulu-
nan bileşiklerin özelliklerini incelemişlerdir. Bu incelemelerde
bileşiklerin molekül yapısını belirlemeye çalışmışlardır. Bileşik-
lerin molekül yapısını belirlemek için bunların basit formülünü
(kaba / ampirik formül) ve molekül formülünü (gerçek formül)
bulmak gerekir.

Basit Formül
Basit formül, bileşiği oluşturan atomların türünü ve bunların
oranını en küçük tam sayılarla verir. Örneğin glikozun basit
formülü CH 2 O şeklindedir. Bu formül, glikozda bulunan C, H,
ve O atomlarının oranının 1:2:1 olduğunu gösterir. Elementle-
rin bileşikteki molce oranı ya da elementlerin kütlece birleşme
oranı ve atom kütleleri bilinmeden basit formül bulunamaz.

Örnek
Böbrek üstü bezlerinin salgıladığı adrenalin hormonunda 1,6 mol C atomuna karşılık 0,6
mol O, 0,2 mol N ve 2,2 mol H atomu bulunmaktadır. Buna göre adrenalinin basit formülü-
nü bulunuz.
Çözüm
Verilen mol sayıları elementlerin altına yazılınca C 1,6 H 2,2 O 0,6 N 0,2 şeklinde bir formül elde
84 edilir. Formüldeki sayılar tam sayı olmalıdır. Bu nedenle tüm sayılar, elde edilen bileşik for-
mülündeki en küçük sayıya bölünerek tam sayıya çevrilir.

1,6 2,2 0,6 0,2
n C = =8 n H = =11 n O = =3 n N = =1
0,2 0,2 0,2 0,2

Adrenalinin basit formülü C 8 H 11 O 3 N şeklindedir.
Örnek
Formaldehit bileşiğinin analizinde kütlece %40 C, %53,3 O ve %6,66 H bulunmuştur.
Formaldehit bileşiğinin basit formülünü bulunuz.
(H:1 g/mol, C: 12 g/mol, O: 16 g/mol)
Çözüm

Her bir elementin kütle yüzdesi o elementin mol kütlesine bölünür.
40 6,66 53,3
n C = =3,33 n H = =6,66 n O = =3,33
12 1 16

C 3,33 H 6,66 O 3,33 formülündeki sayılar içlerindeki en küçük sayıya bölünerek tam sayıya çev-
rilir.
n C = 3,33 =1 n H = 6,66 =2 n O = 3,33 =1

3,33 3,33 3,33
Bileşiğin basit formülü CH 2 O şeklindedir.