Page 23 - Fizik 10 | 1. Ünite

2. BÖLÜM: ELEKTRİK DEVRELERİ

“P�ller�n tükenme süres�” deney�nde de görüldüğü g�b� ser� bağlı p�l-
lerle oluşturulan devredek� lambalar, üreteçler�n paralel bağlandığı
devredek� lambalara göre daha parlaktır ancak ışık verme süres� daha
azdır. P�ller�n tükenme süreler� �çer�s�nden geçen akıma bağlıdır. P�l-
den geçen akım arttıkça tükenme süres� azalır. Bu nedenle p�ller ser�
ve aynı yönde akım üretecek şek�lde bağlanırsa devre akımı artar
ancak tükenme süreler� azalır. Devren�n çalışma süres�n� artırmak �ç�n
de üreteçler paralel bağlanır. El fener�, telev�zyon kumandası, radyo ve
elektr�kl� oyuncaklarda akımı artırmak �ç�n p�ller ser�, çalışma süres�n�
artırmak �ç�n de paralel bağlanır.
Araştınız
Araştınız
1780 yılında Lu�g� Galvan� (Lu�c� Galvan�) (1737-1798) laboratuvarda
b�r kurbağayı keserken kullandığı bıçak kurbağanın s�n�r merkez�ne Üretec�n keşf� üzer�ne deneyler
dokunduğunda ölü kurbağanın bacağının büzüldüğünü gözlemlem�şt�r. yapan b�l�m �nsanları Lu�g� Gal-
Bu gözlemden yola çıkan Galvan� çeş�tl� deneyler yaparak hayvan- van� ve Alessandro Volta’nın
sal elektr�k adı verd�ğ� yen� b�r tür elektr�k bulduğunu öne sürmüştür. yaptığı çalışmaları araştırınız.
Alessandro Volta’ya (Alesandro Volta) (1745-1827) göre �se bacağın Bu �k� b�l�m �nsanının bakış açı-
büzülmes�n�n neden� dokundurulan metald�r. Elde ed�len elektr�ğ�n �k� ları arasındak� farkı arkadaşları-
metalden ve hücreler�n sıvı �çermes�nden kaynaklandığını �ler� sürmüş- nızla tartışınız.
tür. Bundan faydalanarak bakır ve ç�nko metaller�n� kullanıp �k� neml�
bez arasına tuz karışımlı sıvı koyup elektr�k akımını elde etm�şt�r. Böy-
lece “Volta p�l�” d�ye adlandırılan p�l� �cat etm�şt�r.

 Örnek 6 X
3 X
Devredek� üreteçler�n �ç d�rençler� önems�zd�r.
6 X
Buna göre X üretec�nden çek�len akımın ş�ddet� kaç A’d�r? X
3 V
 Çözüm 15 V

Elektr�k devres�nde ana kol akımının bulunması �ç�n toplam ger�l�m�n
hesaplanıp eşdeğer d�rence bölünmes� gerek�r. 15 V

B�rb�r�ne paralel bağlı 6 X’luk d�rençler�n eşdeğer d�renc� R olsun.
1
1
R 1 = 1 + 1 & R = 3 Ω olur .
6
6
1
R ve 3 X’luk d�renç b�rb�r�ne ser� bağlı d�renç hâl�ne gel�r.
1
R = R + 3
eş
1
R = 3 + 3 = 6 X olur.
eş
Paralel bağlı 15 V’luk üreteçler�n eşdeğer�, üreteçlerden b�r�n�n potan-
s�yel farkına eş�tt�r. 15 V’luk eşdeğer üreteçle 3 V’luk üreteç b�rb�r�ne
ters bağlandığı �ç�n devren�n toplam potans�yel farkı

V Toplam = 15 - 3 = 12 V olur.
V 12
Ana kol akımı Ι = Toplam = 6 = 2 A
R
T
eþ
1A
X
Ana kol akımı 2 A �se
2A
1A
X üretec�nden geçen akım da 1 A bulunur.

10. SINIF FİZİK 35