Page 34 - Fizik 10 | 1. Ünite

1. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA

“Manyet�k alanın büyüklüğünün ortama bağlılığı” deney�nde camın
ve mukavvanın üzer�ndek� dem�r tozlarının görünümü arasında fark
olduğu gözlemlen�r. Bunun neden� mıknatıs �le dem�r tozları arasındak�
ortamın, manyet�k alanın büyüklüğünü etk�lemes�d�r. Deneydek� dem�r
tozlarının desen� �ncelend�ğ�nde bazı bölgelerde toplanan dem�r toz-
larının d�ğer bölgelerde toplanan dem�r tozlarından daha fazla olduğu
görülür (Görsel 1.13: a, b). Bu bölgelere mıknatısın kutupları den�r.
Bütün mıknatıslar, kuzey N (North-nort) ve güney S (South-saut) olmak
üzere �k� kutuptan oluşur.

a) b)
Görsel 1.13: a) Çubuk mıknatısın dem�r tozlarıyla etk�leş�m� b) U şekl�ndek� mıknatısın
dem�r tozlarıyla etk�leş�m�
Dem�r tozlarının desen� �ncelend�ğ�nde mıknatısın etrafında ç�zg�ler
oluştuğu görülür. Bu ç�zg�ler mıknatısa yakın olan bölgelerde daha
bel�rg�nd�r. Mıknatıstan uzaklaşıldıkça ç�zg�ler�n bel�rs�zleşt�ğ� ve dem�r
tozlarının mıknatıstan daha az etk�lend�ğ� görülür. Dem�r tozlarının oluş-
turduğu desen, modelleme yapılarak mıknatısın etrafında oluşan man-
yet�k alan ç�zg�ler�ne benzet�leb�l�r.

Mıknatısların etrafında oluşan manyet�k alan, manyet�k alan ç�zg�ler� �le
tems�l ed�l�r. Bu ç�zg�ler, mıknatısların etrafında oluşan manyet�k alanın
daha �y� anlaşılmasını sağlar.

Yön bulmada kullanılan pusulanın �bres� b�r mıknatıstır. Pusula, çubuk
mıknatısın manyet�k alanı �çer�s�ne konulduğunda pusula �bres� çubuk
mıknatısın manyet�k alanından etk�lenerek sapar. Pusula �bres�n�n
konumu manyet�k alan ç�zg�ler�ne teğett�r (Şek�l 1.23).

N S

Şek�l 1.23: Mıknatısın manyet�k alanı �çer�s�ndek�
pusula �breler�n�n konumu

46 10. SINIF FİZİK