Page 110 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 59
2. ÜNİTE : İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ > 2.2. Yazının Gelişimi
Kavram : Çivi Yazısı
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı ÇİVİ YAZISI SİSTEMİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Çivi yazısının kullanılmaya başlanması ve gelişim süreci hakkında bilgi sahibi olabilme.

Yönerge: Verilen metin ve görsellerden faydalanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

ÇİVİ YAZISI SİSTEMİ
MÖ 3000’li yıllarda Sümerler tarafından bulunmuştur. Sümerlerin
uygarlığa en önemli katkılarından biri çivi yazısı sistemini bulma-
ları olmuştur. İnsanlık tarihinde kullanılan ilk yazı sistemi olan çivi
yazısının bu şekilde adlandırılmasının sebebi yazıyı oluşturan
sembolleri çizmek için kullanılan çizgilerin çiviye benzemesidir
(Görsel 1). Mezopotamya‘da başlangıçta tapınak yöneticileri ta-
rafından hesap tutmak için hayvan başları, eşyanın şekilleri doğ-
rudan hesap taşlarına, kil tabletlere çizilmişti. Zaman ilerledikçe
de bu nesneleri karşılayan terimleri gösteren ideogramlar kullanıl-
maya başlanmıştır. Resim ve resim-yazının evrimleşmesi Sümer-
lerde çivi yazısını doğurmuştur (Görsel 2). Çivi yazısı sisteminin
ortaya çıkması; şehirlerin ortaya çıkması, tarım üretiminin artması
Görsel l: Erken döneme ait bir çivi yazısı örneği.
ve ticaretin gelişmesi gibi olgularla bağlantılıdır. Sümerlerde eko-
nomik ilişkilerin artması ve karmaşıklaşması kayıtların tutulmasını
gerektiriyordu. Başlangıçta kayıtları tutmak için kullanılan semboller gerçek nesnelere denk geliyordu.
Örneğin koyunu ifade etmek için koyuna benzer bir işaret kullanılıyordu. Çivi yazının somut nesnelere
karşılık gelen sembollerden seslere karşılık gelen sembollere evrilmesi yüzlerce yıllık süreç sonunda
gerçekleşti.

Çivi yazısını yazmak için en yaygın
olarak kullanılan malzeme kilden
yapılan tabletlerdi. Çivi yazısı kil
tabletler dışında taş ve granit gibi
sert kayaçlara kazınmıştır. Persler
döneminde Van Kalesi yakınların-
da Pers Kralı Kserkses adına MÖ
Görsel 2: Çivi yazısı sembollerinin zaman içerisinde evrimi. Örnek olarak kuş ve balık keli- 5. yüzyılda yapılan Kserkses Yazıtı
melerini ifade eden semboller.
çivi yazısı ile yazılan yazıtlara gü-
zel bir örnektir (Görsel 3).

Çivi yazısı Sümerlerden Mezopotamya’daki diğer halklara geçti ve
birbirinden farklı özellikler gösteren dillere uyarlandı. Çivi yazısı Me-
zopotamya dışında Anadolu ve İran gibi bölgelere de yayıldı. Hititler
Dönemi’nde Asurlu tüccarlar bu yazı sistemini Anadolu’ya taşıdılar.
Hititlerden sonra Urartular da bu yazıyı kullanmıştır.
(Munis, E. Evrim İle Yazı Sanatı, Yeni Kitap Basımevi, Konya, 1971, s.14-16’dan alıntılanmıştır.)

Görsel 3: Kserkses Yazıtı (Van)

107