Page 248 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 132
5. ÜNİTE : İSLAM MEDENİYETİNİN DOĞUŞU>5.2. İslamiyet Yayılıyor
Kavram : Beytülmal
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı DEVLET HAZİNESİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Beytülmal kavramı ile ilgili çıkarımda bulunabilme.

Yönerge: Verilenlerden hareketle soruları yanıtlayınız.

Görsel 1: Mescid-i Nebi
Mescid-i Nebi’de iki katlı bir odanın üst katı beytülmal olarak kullanılmaktaydı. Burada gıda maddeleri ve bazı eşyalar muhafaza edilmekte
ve bunlar bir süre sonra ihtiyaç sahiplerine dağıtılmaktaydı. Bu uygulama erken devir İslam devletlerine de örnek olmuş, özellikle Emeviler
devrinde farklı bölgelerde inşa edilen ulu camilerin avlularına beytülmal binaları da yapılmıştır.

Devlet mallarının muhafaza edildiği fiziki bir mekân olarak da beytülmalın ilk temellerinin gerek zekât
gelirleri gerekse elde edilen ganimetlerle Hz. Peygamber tarafından atılmaya başlandığı söylenebilir.
Daha sonraları bu gelirlere cizye de eklenmiştir. Normal devlet gelirlerinin ihtiyacı karşılamadığı du-
rumlarda beytülmala bağış toplandığı da bilinmektedir. Artan malların ihtiyaç sahiplerine dağıtılmadan
önce belli bir yerde muhafaza edilmesinin gerekliliği, bir kurumun inşasını zorunlu hâle getirmiştir.
Medine şehir devleti kurulduktan sonra fakir, kimsesiz ve muhtaçların ihtiyaçlarının karşılanmasıyla
kamu giderlerinin karşılanması için oluşturulan bir kurum olarak oluşmaya başlayan beytülmal gelirleri
üzerinde Hz. Peygamber bir mal sahibi olarak değil, bir kamu görevlisi ve bir devlet başkanı olarak
tasarruf etmiştir. Ayrıca İslam devletinin çeşitli bölgelerine tayin edilen memurlara, ortaya çıkmaya
başlayan beytülmaldan maaş bağlandığı da görülmektedir.

Hz. Ömer döneminde beytülmalın kurumlaşması ve İslam devletinin mali yapısını oluşturacak şekil-
de teşkilatlanması gerçekleşmiştir. Hz. Ömer tarafından bu iş için akil kişiler görevlendirilerek sonra-
ki dönemlerde daha da gelişen beytülmal divanının temellerinin atıldığı söylenmektedir. Bu devirde
Medine’deki merkez beytülmalı dışında eyaletlerde de merkeze bağlı beytülmalların kurulduğu bilin-
mektedir. Hz. Ömer, kendisinin beytülmal karşısındaki durumunu vasinin yetim malları karşısındaki
durumuna benzetmiştir.

245