Page 246 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 131
5. ÜNİTE : İSLAM MEDENİYETİNİN DOĞUŞU > 5.2. İslamiyet Yayılıyor
Kavram : Halifelik
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi.
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi, Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi.

Çalışmanın Adı HİLAFET 15 dk.
Çalışmanın Amacı Halifelik kurumunun ortaya çıkış gerekçelerini değerlendirebilme.

Yönerge: Metin ve görselden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Hilafet
Hz. Muhammed hayatta iken hem peygamber olarak Allah’tan aldığı vahyi insanlara tebliğ etmiş
hem de Müslümanların dünyevi işlerini düzene koymuş, hukuki ihtilaflarını çözümlemiş, ahlaki ola-
rak onları eğitmiş, siyasi birliğin tamamlanmasından sonra devlet başkanlığı ve ordu kumandanlığı
görevlerini üstlenmiştir. İslam âlimleri Hz. Peygamber’in vefatıyla peygamberliğin sona erdiği buna
karşılık toplumun idaresiyle ilgili diğer işleri bir kişinin üstlenip bunları tek başına veya bazı görev-
leri yetkili şahıs ve mercilere devrederek yürütmesi böylece Müslümanların düzen içinde yaşamasını
temin etmesi gerektiği üzerinde görüş birliğine varmışlardır. Ancak bir kısım âlimler, devlet başkanı-
nın İslam’ın dünyevi ve içtimai hükümlerini uygulama görevini göz önünde bulundurarak bu işe dinî
bir karakter atfederken bir kısmı da insanların siyasi birlik ve düzen içinde yaşamasını ve bu amaçla
devlet kurmasını akli ve tabii bir ihtiyaç olarak görür.

Görsel 1: Hz. Muhammed’in (sav) ayak izi
Hz. Muhammed’den sonra devlet başkanlığına hilafet denmiştir. Halife Hz. Peygamber’den sonra
O’nun yerine geçerek Risalet görevi hariç dünyevi otoriteyi temsil etmiş ve yeryüzünde dinin hü-
kümlerini uygulamıştır. Dünya işlerini düzene sokmak üzere Allah’ın yeryüzündeki hâkimiyetini
veya bütün müminlere ait olan yetkiyi temsil etmiştir. Bu makamdaki kişiye “halifetü Resûlullah”
da denilmiştir. İlk dönemlerden itibaren halifenin “halifetullah” yani “Allah’ın halifesi” tabiriyle
anılması temayüllerine rastlanırsa da bu yaygın bir kullanım değildir. Kaynaklarda Hz. Ebu Bekir’in
kendisine “Allah’ın halifesi” diye hitap eden bir kişiye tepki göstererek Allah’ın değil Resulullah’ın
halifesi olduğunu ve buna da rıza gösterdiğini söylediği; Hz. Ömer ile Ömer b. Abdülaziz’in de aynı
şekilde buna karşı çıktıkları kaydedilmektedir. Halifeye adeta ilahî bir yetki ve vekâlet atfeden böyle
bir adlandırma İslam âlimleri tarafından hiç kullanılmadığı gibi kamuoyunda da kabul görmemiştir.
(Casim Avcı, “Hilâfet”, TDV İslâm Ansiklopedisi,
Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2017, s.539’dan düzenlenmiştir.)

243