Page 96 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 51
2. ÜNİTE : İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ > 2.1. İnsanlığın İlk İzleri
Kavram : Megaron
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi, Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı MEGARON VE ÖTESİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Megaron kavramının ortaya çıkışını ve sonraki dönemlerdeki farklı kullanım şekillerini değerlendirebilme.

Yönerge: Metin ve görsellerden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

ANTİK ÇAĞ’DAN GÜNÜMÜZE “MEGARON”
Temel konut modeli olarak tek mekânlı yapılar ve
özellikle de Antik Ege mimarisinde megaron adı
verilen yapılar bilinmektedir. Merkezinde ocak bu-
lunan bir ana mekân ve önündeki yarı açık alandan
oluşan megaronlar, sivil konutlardan saraylara ve
tapınaklara kadar birçok yapıda kullanılmış ve za-
manla kutsal yapı tipi olarak kabul görmüştür. Ana
mekânın arkasına veya yanına çeşitli odalar ekleye-
rek yeni plan şemaları oluşturulmuş olsa da temel Görsel 1
öge megarondur. Megaron tipinin değişik varyasyonları, binlerce yıldır farklı kültürler tarafından
farklı isimlerle kullanılmıştır. Araştırmacılar bu tip yapıların kökenini MÖ III. binyıl Troia’sına, do-
layısıyla Anadolu’ya bağlamaktadırlar. Türkiye’de özellikle köylerde ve bağ evlerinde kullanılan
tek odalı yapılar çeşitli biçimlerde ve üsluplarda yapılmış olsalar da temelinde megaron anlayışının
yattığı söylenebilir. Anadolu’da bu türdeki mekânlara ocaklı oda, sabit ev veya selamlık, önündeki
yarı açık mekâna ise taraça, çardak, sergâh, hanay, eyvan, aşhane, taşlık, sofa ve hayat gibi isimler
verilmiştir. Ayrıca göçebe kültüründeki karaçadır, derimevi, topak ev veya yörük evi gibi oluşumla-
rın bile megaronla ilişkili hatta öncüsü olduğu düşünülebilir. Anadolu’da uzun yıllarca kullanılmış
bir diğer yapı tipi olarak iki oda önündeki hayattan oluşan basit konut model gelir ki bu tip de aslında
megaronun bir gelişmiş modelidir.
Hititler’deki hilani yapı tipi, Eski İzmir’deki çifte megaron ve Delos’ta pastaslı ev olarak adlandırı-
lan yapı türü Anadolu’nun birçok yerinde hâlâ kullanılan en basit konut modellerinden biridir. Tek
bir uygarlığa mal etmek yerine megarondan, Anadolu
mimarisi olarak bahsetmek ve Troia’dan Tell Halaf’a,
Karadeniz yaylalarından Ege Adaları’na kadar geniş
bir coğrafyayı tanımlamak daha doğru olacaktır. Gü-
nümüzde bu konut tiplerini ancak kırsal mimaride,
özellikle de bağ evlerinde görülmektedir. Doğru bir
kararla Türkiye Mimarlar Odası tarafından logo ola-
rak seçilmiş olan megaron planı, geçmiş ile bugünü
birleştirebilecek yegane semboldür. İster modern veya
geleneksel malzemelerle tuğla, ahşap, çelik ve hatta
saman ile yapılsın isterse çadır veya konteynerle oluş-
turulsun, megaron plan şemasına uyulmasının hem
Görsel 2
işlevsel hem de sembolik anlamı olacaktır.

(Ali Kazım Öz, “Antik Megaron Modelinin Kırsal Mimarideki İzleri”,
Ege Mimarlık Dergisi, S.92, Mimarlık Odası İzmir Şubesi, İzmir 2016, s.26-27’den düzenlenmiştir.)

93