Page 94 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 50
2. ÜNİTE : İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ > 2.1. İnsanlığın İlk İzleri
Kavram : Tapınak
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi, Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi, Tarihsel Sorgulama Becerisi

Çalışmanın Adı TAPINAKLAR 20 dk.
Çalışmanın Amacı Şehir devletlerinin ortaya çıkışında tapınakların rolünü değerlendirebilme.

Yönerge: Metinler ve görselden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

TAPINAKLAR VE ŞEHİR DEVLETLERİ
Yapılan son araştırmalar, Eski Yakın Doğu’da kentlerin tapınak etrafında oluştuğunu desteklemek-
tedir. Buna göre önce tapınaklar inşa edilmiş ve avcı toplayıcı insan grupları tapınakların onarım ve
temizlik işlerini yürütmek için kalabalık gruplar hâlinde tapınak çevresinde uzun vakit harcamak
zorunda kalınca konutlar yaparak yerleşik hayat düzenine geçmiş ve böylece kentlerin kuruluşunu
başlatmışlardır. İlk şehir devletleri Mezopotamya’da ortaya çıkmıştır. Sümerler tarafından kurulan
Mezopotamya şehirleri, her biri kendi başına bağımsız sınırları belirlenmiş toprak parçalarına sahip-
tir. Başında tanrının temsilcisi olduğuna inanılan kralları bulunan ve merkezinde ziggurat adı verilen
tapınakları olan bu şehirler, birer küçük devlet görünümündedir. Şehir devletlerinde tapınaklar kentin
kalbi durumundadır. Nitekim tapınaklar; şehir devletlerinin siyasi, sosyal ve ekonomik merkezleri
olarak kentin tüm yaşamını yönlendirmişlerdir.

(Elvan Eser, Yusuf Kılıç, “Mezopotamya’nın İlk Kent Binaları (Tapınaklar) ve İşlevleri”, Akademik
Tarih ve Düşünce Dergisi, C 4, S 13, 2017 Aralık, s. 412-437’den düzenlenmiştir.)

Görsel 1
GÖBEKLİTEPE TAPINAĞI
Yapılan arkeolojik araştırmalar göstermiştir ki Göbeklitepe Neolitik tapınak alanı, dönem insanları-
nın belirli zamanlarda bir araya gelerek ibadet ettikleri bir yerdir. Göbeklitepe’de bulunan 12.000 yıl-
lık yapılar, mimarlık tarihinin başlangıcı olarak kabul edilmiştir. İnsanoğlunun tek tanrılı dinlerden
önceki çok tanrılı döneme ait ilk tapınağı, MÖ 4000 yılına tarihlenen Malta Adası’ndaki tapınak ola-
rak biliniyordu. Göbeklitepe Tapınağı’nın tespiti ile bu bilgiler geçerliliğini yitirmiş ve insanoğlunun
ilk tapınağının günümüzden 12.000 yıl öncesine tarihlenen “Göbeklitepe Tapınağı” olduğu bilimsel
verilerle kanıtlanmıştır. Bu tespit ile birlikte arkeoloji tarihi yeniden yazılmaya başlanmıştır. Göbek-
litepe’deki steller (“T” şeklindeki dikili taşlar) üzerinde bulunan kabartmalı yabani hayvan ve bitki
figürleri dünyada heykeltıraşlık ve plastik sanatlarının ilk örneği olarak kabul edilmektedir. Yani gü-
nümüz resim sanatının taşa kazınarak yapıldığı en eski resimler Göbeklitepe’de yapılan resimlerdir.

(Göbeklitepe, T.C. Şanlıurfa Valiliği Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Şanlıurfa 2014.)

91