Page 4 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri
P. 4

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü                                             FİZİK 10         1

             3. ÜNİTE > Dalgalar
             Konu          10.3.2. YAY DALGASI                                                 40 dk.
             Kazanımlar    10.3.2.1.  Atma ve periyodik dalga oluşturarak aralarındaki farkı açıklar.

             1. Yönerge  Atma ve periyodik dalga oluşumu arasındaki farkı açıklanır.
            Sürtünmesiz bir ortamda ideal bir yayı geren el, yay doğrultusuna dik doğrultuda ve eşit zaman aralık-
            larında sürekli olarak aşağı ve yukarı yönde hareket ettirilirse yay üzerinde Görsel 1'deki gibi genlikleri ve
            dalga boyları eşit olan dalgalar oluşur. Bu dalgalara periyodik dalga denir. Yayı geren el, yay doğrultusu-
            na dik olacak şekilde anlık olarak yukarı kaldırılıp tekrar ilk konumuna geri getirildiğinde ise yay üzerinde
            Görsel 2'deki gibi bir dalga parçası oluşur. Anlık oluşturulan bu dalga parçasına atma (puls) denir.


                   Dalganın ilerleme yönü                            Atmanın ilerleme yönü









            Görsel 1: Gerilmiş yayda periyodik dalga         Görsel 2: Gerilmiş yayda atma

                                                                                İlerleme yönü
            Atmanın tepe veya çukur noktasının denge konu-
            muna olan uzaklığına genlik (A), atmanın başlangıç                     A
                                                                     Denge
            noktası ile bitiş noktası arasındaki uzaklığa ise atma-  konumu
            nın genişliği (x) denir (Görsel 3).                                     x


                                                             Görsel 3: Bir atmada genlik ve genişlik

                                                                               İlerleme yönü
            Atma üzerindeki noktaların titreşim yönleri bulu-
            nurken atmanın bir süre sonraki konumu çizilir.
            Atma ilerlerken ön tarafındaki noktalar denge konu-
            mundan uzaklaşırken arka tarafındaki noktalar den-
            ge konumuna yaklaşır (Görsel 4).
                                                                 Denge
                                                                konumu
                                                             Görsel 4: Atma üzerindeki noktaların titreşim yönleri
             Örnek Sorular
             1    I. Su dalgaları
                 II. Yay dalgaları
                III. Ses dalgaları
                Yukarıdakilerden hangileri periyodik dalgalar hâlinde yayılabilir?
                A) Yalnız I.   B) Yalnız II.   C) I ve II.    D) I ve III.   E) I, II ve III.
                Cevap: Su, yay ve ses dalgaları periyodik dalgalar hâlinde yayılabilir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

             2  Gergin bir yayda oluşturulan X, Y ve Z atmaları üzerindeki
                bazı noktaların titreşim yönleri şekildeki gibidir.             X            Z
                Buna göre X, Y ve Z atmalarından hangilerinin ilerleme              Y
                yönü mavi renkli okla gösterilen yöndedir?

                Cevap: X, Y ve Z atmaları üzerinde verilen noktalar denge konumundan uzaklaşmaktadır. Bu nedenle bu noktalar atmanın ilerleme
                yönündeki noktalardır. Y ve Z atmaları mavi renkli okla gösterilen yönde ilerlemektedir.
                                                                                                     3
   1   2   3   4   5   6   7   8   9