Page 52 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 12

4. ÜNİTE > Optik
Konu 10.4.6. KIRILMA 40 dk.
10.4.6.1. Işığın kırılmasını, su dalgalarında kırılma olayı ile ilişkilendirir.
a) Deney veya simülasyonlar kullanılarak ortam değiştiren ışığın ilerleme doğrultusundan sapma miktarının
Kazanımlar
bağlı olduğu değişkenleri öğrencilerin belirlemeleri sağlanır. Snell Yasası’nın matematiksel modeli verilir.
c) Snell Yasası ile ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez.
Gerekli Materyaller: Genel ağ bağlantılı bilgisayar vb.

1. Yönerge Günlük hayattan çeşitli örnekler verilerek ışığın kırılması tanımlanır.
Görsel1'deki gibi su dolu bir bardağa konulan kalemin bardağın
içinde ve dışında kalan kısımlarının farklı parçalarmış gibi algı-
lanmasının, sıcak yaz günlerinde asfaltın üzerinde su birikintisi
varmış gibi görülmesinin ve yağmurdan sonra açan güneşle be-
raber gökkuşağı oluşmasının sebebi ışığın ortam değiştirmesi-
dir. Işığın bir ortamdan diğer bir ortama geçerken doğrultu de-
ğiştirmesine ışığın kırılması denir.

Görsel 1: Su içindeki kalemlerin kırılmış gibi algılanması
Örnek Soru
Serap olayının ışığın kırılmasıyla nasıl bir bağlantısı vardır? Açıklayınız.
Cevap: Hava, farklı sıcaklıkta ikiden fazla ortamdan da oluşabilir. Serap, ışığın farklı sıcaklıktaki hava tabakalarında kırılma ve yansımaları sonucunda
olu şan görüntüdür. Görüntü genellikle ışık kırılmasına bağlı olarak uzaktaki bir cismin daha alçakta ve genellikle baş aşağı oluşur. Genellikle çöllerde ya da
sıcak iklimlerde görülen serap, bir su birikintisini andırır. Işık, yoğunluğu daha fazla olan sıcak havada soğuk havaya oranla daha hızlı hareket eder. Sıcak
hava tabakasına düşük bir açıyla yaklaşan ışık ışınları yukarıda yer alan soğuk hava tabakasına doğru kırılır. Bu kırılma sonucunda gözümüze yerdeki
cisimlerin değil, daha yukarıdaki cisimlerin görüntüsü ulaşır.

2. Yönerge Ayırıcı yüzeye dik gelen ışınların kırılması ile su dalgalarının kırılması ilişkilendirilir.
Derin ortamdan sığ ortama dik bir şekilde geçen doğrusal su dalgalarının yayılma doğrultusunda ve frekan-
sında değişim görülmez. Ancak su dalgaları, sığ ortamda daha yavaş yayıldığı için hız kaybeder.

Örnek Soru
Aşağıda verilen şekil üzerinde su dalgalarının sığ ortama geçişlerini çizerek hız ve dalga boylarındaki de-
ğişimi açıklayınız.

Derin Sığ
v
d
λ d

Cevap: Derin ortamdan sığ ortama geçen dalgaların hızları azalacağından dalga boyları da azalacaktır.

Derin Sığ
v d v s

λ d λ s

51