Page 25 - Fizik 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

7 FİZİK 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

Bir kapta bulunan sıvıya ısı verilirse sıvının sıcaklığı ve buharlaşma miktarı artar. Sıvının sıcaklığının
artmasıyla meydana gelen buhar basıncının sıvı yüzeyine etki eden basınca eşit olması durumunda sıvı
kaynamaya başlar. Kaynama sırasında sıvının sıcaklığı sabit kalır. Sabit atmosfer basıncı altında bütün
sıvı maddelerin sıvı hâlden gaz hâle geçtiği sabit sıcaklık değerine kaynama sıcaklığı (kaynama nok-
tası) denir. Kaynama noktası maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Sıvı üzerine etki eden basıncın ve
maddenin saflığının değiştirilmesi kaynama sıcaklığını da değiştirir. Bir maddenin kaynama noktası,
yoğunlaşma noktasına eşittir.
Örnek Soru
Maddeler buharlaşırken dışarıdan ısı alır ve bu durum ortamda serinlemeye neden olur.
Bu ifade ile
I. Yazın sıcak günlerinde serinlemek için ele kolonya dökülmesi
II. Toprak testideki suyun aynı ortamdaki cam sürahideki sudan soğuk olması
III. Kesilerek kısa bir süre güneş altında bekletilen karpuzun yeni kesilen karpuzdan daha serin olması
durumlarından hangileri açıklanabilir?
Cevap: Kolonya kolay buharlaşabilen bir sıvıdır. Yazın sıcak günlerinde ele dökülen kolanya buharlaşırken elden ısı alır ve serinlemeye neden
olur (I. doğru). Toprak testinin gözeneklerinden sızan su buharlaşırken ortamdan ısı alır ve testideki suyun soğumasını sağlar (II. doğru).
Karpuz kesilerek bir süre güneş ışığı altında bekletildiğinde su buharlaşmaya başlar. Su buharlaşırken karpuzdan ısı alır ve sıcaklığın bir miktar
düşmesine neden olur (III. doğru).
Süblimleşme ve Kırağılaşma
Katı hâldeki bazı maddeler ısı alınca sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâle geçer. Bu olaya süblimleşme
denir. Naftalin ve iyot süblimleşebilen maddeler arasındadır.

Gaz hâlindeki bazı maddeler ısı kaybettiklerinde sıvı hâle geçmeden doğrudan katı hâle geçerler. Bu ola-
ya kırağılaşma denir. Uçak motorundan çıkan su buharının aniden katılaşarak iz bırakmasının nedeni
kırağılaşmadır.

Hâl değişimi sırasında alınması veya verilmesi geren ısı miktarı, maddenin cinsine ve kütlesine bağlıdır.
Maddenin hâl değişim ısısı L ve kütlesi m olarak alınırsa alınması veya verilmesi gereken ısı miktarı
Q = m . L bağıntısı ile bulunur.

Deniz seviyesinde ve 1 atm basınç altındaki, sıcaklığı Sıcaklık ( C)
o
erime sıcaklığından küçük olan bir buz kalıbına ısı veril- Su+buhar Buhar
diğinde buzun sıcaklığı bir süre artar. 0 °C’ye geldiğinde 100
buz hâl değiştirmeye başlar ve buzun tamamı eriyince-
ye kadar sıcaklık değişmez. Hâl değişiminden sonra da Su

ısı verilmeye devam edildiğinde sıcaklık artar ve su 100
°C’de kaynamaya başlar. Sıvının tamamı buharlaşıncaya 0 Buz Q Buz+su Q Q Q Isı (cal)
kadar sıcaklık değişmez. Bu durumda buzun su buharı -20 1 2 3 4
olana kadarki sıcaklık-ısı grafiği Görsel 1’deki gibi olur.
Görsel 1: Buzun su buharı olana kadarki sıcaklık-ısı grafiği
Örnek Soru

Sıcaklık L
Sıcaklık K 3T Eşit kütleli K ve L katılarına ait sıcaklık-ısı grafikleri
2T şekildeki gibidir.
L
K
T K ve L katılarının erime ısıları oranı kaçtır?
L L
0 Q 3Q Isı 0 Q 2Q Isı
Cevap: Grafikler incelendiğinde K’nin erimesi için 2Q, L’nin erimesi için Q kadar ısı verildiği görülür. Kütleleri m olarak kabul edilip bağıntıda
L K
yerlerine konulursa 2Q = m . L ve Q = m . L eşitlikleri elde edilir. Eşitlikler taraf tarafa oranlanırsa = 2 bulunur.
K L L
L
24