Page 28 - Fizik 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 9 8

5. ÜNİTE > Isı ve Sıcaklık
9.5.3. ISIL DENGE
Konu 80 dk.
9.5.5. GENLEŞME
9.5.3.1. Isıl denge kavramının sıcaklık farkı ve ısı kavramı ile olan ilişkisini analiz eder.
b) Isıl denge ile ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez.
Kazanımlar 9.5.5.1. Katı ve sıvılarda genleşme ve büzülme olaylarının günlük hayattaki etkilerini yorumlar.
b) Su ve buzun özkütle, öz ısıları karşılaştırılarak günlük hayata etkileri üzerinde durulur.
c) Genleşme ile ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez.

1. Yönerge Isıl denge kavramının sıcaklık farkı ve ısı kavramı ile olan ilişkisi incelenir.
Bir arada bulunan farklı sıcaklıktaki maddelerin ısı alışverişi sonucu sıcaklıklarının eşitlenmesine ısıl
denge denir.
• Isı enerjisi, yüksek sıcaklıktaki maddeden düşük sıcaklıktaki maddeye doğru aktarılır.
• Isı alışverişinde cisimler arasında alınan ve verilen ısı enerjileri eşittir.
• Isı alışverişi, cisimlerin sıcaklıkları eşit oluncaya kadar devam eder.
• Cisimlerin ısıl dengeye ulaştığı sıcaklık değerine denge sıcaklığı denir.
• Denge sıcaklığı, ısı sığası büyük olan maddenin sıcaklığına daha yakındır.
• T > T sıcaklıklarına sahip iki madde yalıtılmış bir ortamda ısıl dengeye ulaştıklarında denge sı-
2
1
caklığı
T ≥ T ≥ T
1 D 2
olur. Eşitlik hâli ancak en az bir maddenin başlangıçta hâl değişim sıcaklığında olması ile gerçekleşir.
Örnek Sorular
1 Farklı sıcaklıktaki K ve L maddeleri ısıca yalıtılmış
bir ortamda temas ettiriliyor.
Buna göre K L
I. Cisimlerin sıcaklık değişimleri eşittir.
II. Alınan ve verilen ısı enerjileri eşittir.
III. Isı enerjisinin akış yönü K’den L’ye doğrudur.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Cevap: Cisimlerin ilk sıcaklıkları bilinmediği için sıcaklık değişimleri ve ısı enerjisinin akış yönü hakkında kesin bir şey söylenemez.
Ancak ısı alışverişi sadece cisimler arasında olduğu için alınan ve verilen ısı enerjileri birbirine eşittir. Buna göre sadece I. yargı doğrudur.
2 0 C’de bir miktar buz ile 30 C’de bir miktar su ısıca yalıtılmış bir ortamda aynı kaba konularak sı-
o
o
caklıkları dengeye gelinceye kadar beklenmektedir.
Buna göre denge sıcaklığı ile ilgili
I. 0 C olur.
o
II. 15 C olur.
o
III. 30 C olur.
o
yargılarından hangileri doğru olabilir?
Cevap: Denge sıcaklığı, buzda hâl değişimi olacağı için 0 C ve suyun sıcaklığı azalacağı için 15 C olabilir.
o
o
3 Isıca yalıtılmış ortamda katı X ve Y cisimleri temas ettirilmektedir.
Cisimler arasında ısı alışverişi gerçekleşmediğine göre X ve Y cisimleri için
I. Isı
II. Sıcaklık
III. Isı sığası
niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir?
Cevap: Temas hâlindeki cisimler arasında ısı alışverişi olmaması cisimlerin sadece sıcaklıklarının eşit olduğunu gösterir.

27