Page 6 - Kimya 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9 2

3. ÜNİTE: Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
Konu Kimyasal Türler Arasındaki Zayıf Etkileşimler 30 dk.
Kazanımlar 9.3.4.2. Kimyasal türler arasındaki zayıf etkileşimleri sınıflandırır.
a. van der Waals kuvvetleri (dipol-dipol etkileşimleri, iyon-dipol etkileşimleri, dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri,
iyon-indüklenmiş dipol etkileşimleri ve London kuvvetleri) açıklanır.
b. Dipol-dipol etkileşimleri, iyon-dipol etkileşimleri ve London kuvvetlerinin genel etkileşme güçleri karşılaştırılır.

1. Yönerge Aşağıda verilen zayıf etkileşimler ve zayıf etkileşimlerin genel etkileşme güçlerini okuyarak soruları
cevaplayınız.

Kimyasal türler arasındaki zayıf etkileşimler nasıl sınıflandırılır? Kimyasal türler arasındaki zayıf etkileşimlerin
güçleri aynı mıdır? Maddelerin erime ve kaynama noktaları gibi fiziksel özelliklerini hangi tür etkileşimler belirler?
Bu soruların cevaplanabilmesi ve maddenin yoğun hâllerine (katı, svı) ait özelliklerin incelenebilmesi için mole-
küller arası etkileşimlerin etkili olduğunun bilinmesi gerekir. Alman fizikçi Johannes van der Waals tarafından
bulunan bu etkileşimler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

van der Waals Etkileşimleri

Dipol-Dipol Etkileşimleri İyon-Dipol Etkileşimleri İndüklenmiş Dipol Etkileşimleri

İyon-İndüklenmiş Dipol

Dipol-İndüklenmiş Dipol

İndüklenmiş Dipol-İndüklenmiş
Dipol (London Kuvvetleri)

van der Waals etkileşimleri; dipol-dipol, iyon-dipol, dipol-indüklenmiş dipol, iyon indüklenmiş-dipol ve London
etkileşimleri (dağılma kuvvetleri) gibi moleküller arası etkileşimlerdir. van der Waals etkileşimleri, hidrojen bağı
dışındaki zayıf kuvvetlerin genel adıdır. Diğer yandan hidrojen bağı, güçlü bir dipol-dipol etkileşimidir. Sadece
elektronegatiflikleri yüksek F, O, N atomları hidrojen bağı yapabildiğinden bu tür dipol-dipol etkileşimi ayrı bir
sınıflandırmada yer alır.
Dipol-dipol etkileşimleri: HCl gibi polar moleküller birbirine yaklaştığında moleküllerden birinin kısmi pozitif
kutbu ile diğerinin kısmi negatif kutbu arasında elektrostatik çekim kuvveti oluşur. Bu durum aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.

H Cl H Cl

+δ –δ +δ –δ

Dipol-dipol etkileşimi

Polar bir bileşiğin molekülleri arasında görüldüğü gibi farklı polar moleküller arasında da dipol-dipol etkileşimleri
bulunur.
İyon-dipol etkileşimleri: İyonik katının iyonları ile polar molekülün dipolleri arasında gerçekleşen etkileşimlere
iyon-dipol etkileşimi denir. Bu durum aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

5