Page 13 - Kimya 10 | 1.Ünite

Kimyanın Temel Kanunları ve Kimyasal Hesaplamalar
Kısacası karbon atomlarının sayıca eşit olması karbon kütlerinin
1 BİLİYOR MUSUNUZ?
de eşit olduğu, oksijen atomlarının sayıca oranlarının olması küt-
1 2
lece oksijen oranlarının da olduğu anlamına gelir.
2 Basit (kaba) formül: Bileşiği
Sonuç olarak CO ve CO 2 bileşiklerinde karbon kütleleri eşitken oluşturan element atomlarının
1
oksijen kütleleri arasındaki oran dir.
2 cinsini ve sayıca birleşme oranını
CO ve CO 2 bileşiklerinde oksijen kütleleri sabitken karbon kütle- gösteren en sade formüldür.
leri arasındaki oran bulunmak istenirse CO bileşiğinin formülü 2 ile
Molekül formülü (gerçek for-
genişletilerek C 2 O 2 elde edilir.
mül): Bileşik molekülündeki
atomların cinsini ve gerçek sayı-
C O C O larını gösteren formüldür.
Bileşiğin
Atom Atom Kütlesi Kütlesi
Formülü
Sayısı Sayısı (g) (g) Görsel 1.1.6ʼda görülen C 2 H 6
gerçek formüldür. Formüldeki
I. Bileşik 2 2 24 32
C 2 O 2 atomların altında yazılan sayı-
II. Bileşik 1 2 12 32 lar mümkün olan en küçük tam
CO 2
sayıya dönüştürüldüğünde basit
formül elde edilir. Etan mole-
Bu durumda CO ve CO 2 bileşikleri arasında oksijen kütleleri eşit-
külünün basit formülü CH 3 ’dir.
ken I. bileşikteki karbon kütlesinin II. bileşikteki karbon kütlesine
2 Anlaşılacağı gibi molekül formü-
oranı olur.
1 lündeki atom sayıları basit for-
Sonuç olarak aynı elementlerden oluşan bileşiklerde bir elemen-
a b müldeki atom sayılarının tam
tin katlı oranı ise diğer elementin katlı oranı dır.
b a katıdır.
İki element, birden fazla bileşik oluşturabilir. Oluşan bu
bileşiklerde elementlerden birinin miktarı eşitken diğer elementin
miktarları arasında tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır. Bu oran
Katlı Oranlar Kanunu olarak ifade edilir.
İki bileşik arasındaki katlı oranı bulmak için aşağıdaki soru-
lar cevaplanır.
1. Bileşikler aynı iki elementten mi oluşuyor?
2. Basit formülleri farklı iki bileşik mi? Görsel 1.1.6: Etan (C H ) molekülü
2 6
3. İlk iki sorunun cevabı evet ise elementlerden birinin miktarı
eşitken diğer elementin kütleleri arasındaki katlı oran bulunur.

ÖRNEK VE ÇÖZÜM

Aşağıda verilen bileşik çiftle- a) NO - NO 2 bileşik çifti için
rinin Katlı Oranlar Kanunuʼna
1. N ve O olmak üzere aynı iki elementten oluşmuştur.
uyup uymadığını belirtiniz.
2. NO ve NO 2 farklı iki bileşiktir.
3. N kütleleri eşitken her iki bileşikteki oksijen kütleleri arasında
I. Bileşik II. Bileşik I.mO 1
ki oran = dir. Katlı Oranlar Kanunu’na uyar.
II.mO 2
a) NO NO 2
b) FeO - Fe 2 O 3 bileşik çifti için
b) FeO Fe 2 O 3
1. Fe ve O olmak üzere aynı iki elementten oluşmuştur.
2. FeO ve Fe 2 O 3 farklı iki bileşiktir.
3. Fe miktarını eşitlemek için I. bileşik formülü 2 katsayısı ile ge-
nişletilir. I. bileşiğin formülü Fe 2 O 2 şeklinde yazılır. Böylece her
iki bileşikte demir miktarları eşitken oksijen kütleleri arasında-
I.mO 2
ki katlı oran = olur. Katlı Oranlar Kanunu’na uyar.
II.mO 3

27