Page 165 - Sanat Tarihi -12

ORTA ASYA TÜRK SANATI 5.
ÜNİTE

Orta Asya’da yaşayan toplumların kültürel geçmişleri MÖ 5.000’lere
kadar uzanmaktadır. Burada erken dönemlerden itibaren göçebe
bozkır kültürü ile Orta Asya vahalarının yerleşik kültürü-
nün izleri görülmektedir. Orta Asya’da yaşayan ve tarihin
en köklü milletlerinden olan Türklerin ise MÖ 4500’lü
yıllara uzanan bir geçmişi bulunmaktadır.

Temel geçim kaynakları hayvancılık olan
Türkler, yaşadıkları bölgenin aşırı sıcak olması,
yeterli su ve otlak bulunmaması nedeniyle
yazın yükseklerdeki platolara çıkmışlar; kış mev- Görsel 5.1
siminde ise dağlar ve platoların aşırı soğuk olması Ağaç, deri ve
demirden
nedeniyle alçaklardaki düzlüklere dönmek zorunda yapılmış saç tokası,
kalmışlardır. Bunun sonucu olarak bozkır kültürünü 2. Pazırık Kurganı
benimseyerek yarı konargöçer bir hayat sürmüşlerdir. Genel-
likle yazın yaylada yurt denilen çadırda, kışın kerpiçten ve
ahşaptan inşa ettikleri evlerde yaşamışlardır. Bu yaşam tarzının
sonucu olarak yanlarında taşıdıkları çadırları, sürekli kullandıkları
binek ve koşum takımlarını, deri kemerlerini, silahlarını, dokuma ve
madenî eşyalarını süsleyen Türkler kendilerine has bir sanat anlayışı
oluşturmuşlardır (Görsel 5.1).

Bozkır kültürünün etkisiyle çadırda yaşamayı tercih eden Türklerde
mabet ve saray mimarisi gelişmemiştir. Zira bozkırlarda yaşam mücade-
lesi veren Türkler için sabit mesken yerine, süratle kurulup sökülebilen
ve kolaylıkla taşınabilen çadırlar daha kullanışlıdır. Bu durum çadır Aydınlatma
sanatının gelişmesine neden olmuştur. Yurt tipi çadırlar ahşap bölümü
iskeletli, yuvarlak gövdeli, konik külah biçiminde sonlanan, Sıkıştırma
tepesinde dumanın dışarıya çıkacağı bir deliğin yer aldığı, halkası
üzeri kalın keçelerle kaplı ve kolay sökülüp kurulabilen Çatı kaplama
özelliklere sahiptir (Görsel 5.2). Çadırlarda zengin ve gelişmiş
süsleme örnekleri görülmektedir. Kağan çadırı olan otağlar ise Kiriş
çok renkli, kıymetli kumaşlar ve ipeklilerle süslenmiş olup
diğer çadırlardan daha büyüktür. Yalıtım
malzemesi
Bozkır Sanatının Özellikleri Gergi bağı

Türkler yaşam tarzlarının gereği olarak giyecek, yiyecek Kafes duvar
ve içeceklerinin çoğunu hayvanlardan karşılamışlardır. Aynı
zamanda hayvanları ulaşım ve taşıma aracı olarak da kullan- Yalıtım
malzemesi
mışlardır. Türklerin hayvancılığa karşı olan bu zorunlu ilgisi
sanatlarına da yansımıştır. Türkler kullandıkları eşya ve Dış duvar
silahlarını hayvan figürleri ile süslemişlerdir. Hayvan figürle-
rinde kaplan, pars, ayı ve kurt gibi yırtıcı hayvanların at, Çadır tabanı
geyik, koyun ve keçi gibi hayvanlara saldırıları ve bu hayvan- Taş zemin
ların hayatta kalma mücadelesi gerçekçi anlayışla gösteril-
Görsel 5.2
miştir. Yurt’un bölümleri
(temsili resim)

165