Page 18 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 | 1.Ünite

1. Ünite

ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

1-4. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Toplum, insanın manevi değerlerini anlayıp inceleyebilmek için ayrıcalıklı bir konudur. Topluma
özgü bütün değerler derinlikli incelendiğinde dağınık ya da toplu biçimde ‘insan’ı ortaya çıkaran bü-
tün değerler de bulunmuş olur. Toplumların ve toplumsal varlık olarak insanın ortaya çıkışı ile millet
kavramının oluşumu, bir ‘duygu’ya dönüşmesinde geniş manada sanatın önemli işlevleri vardır. Başka
birçok öge gibi, edebiyat da toplumsal yapıyı oluşturan kültür ögelerinden biridir. Hem toplumdan
etkilenir, hem de toplumu etkiler. Sosyal yapının gelişmesine katkıda bulunur. Toplumsal ve kültürel
değerler, gelecek kuşaklara edebiyat aracılığı ile aktarılır. Böylece kültürel boşluğun yaşanmamasında
ve toplumsal bilincin canlı tutulmasında edebiyatın payı büyüktür.

Edebiyatın ortaya çıkışı da insanın toplumsallaşma süreci ile başlar. Edip ve şairler ya ferdiyetlerini
öne çıkarıp yaşadığı topluma göre kendini konumlandırarak ya da ait olduğu toplumun değerlerini
benimseyerek eserler vermiştir. Bu nedenle edebiyatın ve toplumların tarih boyunca geçirdiği de-
ğişimler paralellik gösterir. Edebiyat toplumsal değer ve tecrübelerin kaydını estetik değer katarak
derinleştiren bir güce sahip olduğu için sosyal bilimlerin bütün disiplinleri ile temas hâlindedir. De-
ğerlerin aktarımı, medeniyetin inşa süreci, kültürel değerlerin korunması ve devamlılığı konusunda
edebiyatın üstlendiği rol, kendi sınırlarını aşmış tarih, sosyoloji, felsefe, güzel sanatlar gibi pek çok
disiplinin çalışma alanına dâhil olmuştur. Edebiyat, bu nedenle toplumun hafızası ve toplumsal de-
ğişimin yansıma alanı; toplum ile toplumsal değerlerin, kültürel inşa sürecinin kaydını tutan öncü
disiplin ve sanat olarak da değer kazanır.

Edebiyat, toplumların değişim ve gelişimlerinin estetik kaydı hükmündedir. Bu bağlamda Türk
edebiyatı, Türk toplumunun yaşadığı değişimlerin tanıklığı bakımından zengin bir geçmişe sahiptir.
Cemiyetimizin yaşadığı coğrafya ve medeniyet değişimlerinin içten yansımalarını anlayabilmek için
edebiyat eserlerini de takip etmek gerekir. Bu çerçevede bütün medeniyet buhranlarına rağmen ce-
miyet fikrinin oluşumu ve devamı ile cemiyet değerlerinin korunması ve aktarımına dayalı medeniyet
inşasında Aprın Çor Tigin’den, Yunus Emre’ye; Fuzuli’den Namık Kemal ve Mehmet Akif’e uzanan edip
ve şair hazinemizin edebî ürünleri daha bir anlam kazanmaktadır. Tarihimiz boyunca medeniyet de-
ğişimlerinin ve inşa sürecinin zihni arka planı, hatta bazen aksiyonları, temsilcilerini edebiyatımızda
bulmuştur. Bilhassa Tanzimat dönemiyle ivme kazanan medeniyetin yeniden inşa sürecinin bütün
ayrıntılarını; Meşrutiyet, Milli Edebiyat, Cumhuriyet döneminin ‘yeni insan’, ‘yeni toplum’ modellerini,
edebî eserlerimizde görmek mümkündür. Tanzimat sosyolojisini ve bu dönemin bütün fikir hare-
ketlerini Ziya Paşa’nın, Ahmet Midhat Efendi’nin yer almadığı bir kaynakça ile yahut Ahmet Hamdi
Tanpınar’ın “Modern Türk edebiyatı bir medeniyet krizi ile başlar” sözünden bağımsız bir düşünme
biçimiyle anlamamız zordur.

Prof. Dr. Ramazan Kaplan, Sunuş, Bartın Üniversitesi Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu

1. Metin ile metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi arasında ilişki kurunuz.

2. Metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.
3. Metindeki düşünceyi geliştirme yollarını belirleyiniz.

4. Tanzimat sosyolojisini ve bu dönemin bütün fikir hareketlerini Ziya Paşa’nın, Ahmet Midhat Efen-
di’nin yer almadığı bir kaynakça ile yahut Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Modern Türk edebiyatı bir
medeniyet krizi ile başlar” sözünden bağımsız bir düşünme biçimiyle anlamamız zordur.

Yukarıdaki cümlede geçen noktalama işaretlerinin kullanılma amaçlarını belirleyiniz.

30