Page 518 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9

CEV
AP ANAHT
CEVAP ANAHTARLARI
ARLARI
beklenir. Öğrenci, dekoru oluştururken metinde tespit ettiği sahibi olmamız, yazarın anlam dünyasına da şahitlik etmemiz
ögeleri kullanmalı, tarihî gerçekliği ve kültürel ögeleri dikkate olarak değerlendirilebilir.
almalı, seçimlerini metne dayanarak gerekçelendirebilmelidir.
3. Sanatçının okur ve toplum üzerinde etki bırakması, onun söz-
Etkinlik No.: 132 cük seçimine ve dili kullanım şekline bağlıdır. Bir yazarın dil
ve üslubu; onun dili, eğitimi, kültürü, psikolojik yapısı, estetik
1. Kum çuvalları, bayrak, silahlar, siyah bir örtü, telsiz gibi araç- anlayışı, dış dünyaya bakışı, ideolojisi vb. unsurlarla ilişkilidir.
larla sahneye dekor oluşturulabilir. Cevap öğrencinin görüşüne Sanatçının dünya görüşünü değiştirmesi aynı zamanda eşyaya
bırakılmıştır. olan bakışını da değiştirecektir. Bu yüzden üslubunda da deği-
şiklik olacaktır. Cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır.
2. Metinde yaşananlar, Mustafa Kemal’in katıldığı savaşlar göz
önünde bulundurulduğunda ve diyaloglara bakıldığında Kur- Etkinlik No.: 136
tuluş Savaşı yıllarında geçmektedir.
3. Muhtemel cevaplar: Macit Ayral’ın sanatçı bir kişiliğe sahip ol- 1. Yazarın amacı, Ahmet Yesevi’nin hayatını anlatmaktır. Fakat
ması onun yapıp ettik lerini mekânlar üstü bir duruma getirir. bunu yaparken onun düşünce dünyasına yön veren kavramla-
Hangi şartlarda olursa olsun sanatçı, ruhunun yansımasını dışa rı, maddi ve manevi değerleri, yaşadığı çevreyi, sosyal hayatını,
vurmaktan kaçınmaz. çevresindeki şahsiyetleri de anlatmıştır. Öğrencinin, Ahmet
Macit Ayral cephededir ve bir savaşın içinde bulunmak tadır. Yese vi’de var olan bütün değerlerin eserlerinde yansıtılmasının
İnsan, sanatçı bir kişiliğe sahip olsa da savaşın şartlarına ve yaza rın amacı ile doğrudan ilişkili olduğu düşüncesine varması
cephenin kurallarına uygun davranmalıdır. Cevabı öğrencinin beklenir.
yorumuna bırakılmıştır. 2. Bir sanat yapıtının en temel amacı, her ne kadar öğreticilik ol-
masa da o, okurda belli duyguların, belli soruların ortaya çık-
Etkinlik No.: 133 masını sağlar. Sanat yapıtı, anlattığı şeyi kapalı ya da açık ileti
şeklinde okura sunar. Okur, eserde karşılaştığı maddi, manevi
1. Karagöz’ün halk tipini, Hacivat’ın ise aydın tipini karşıladı- ya da evrensel değerler üzerine düşünür, analiz yapar ve kendi
ğı söylenebilir. Hacivat’ın Arapça ve Farsça kelimeleri sıklıkla yaşamı ile bu değerleri ilişkilendirir. Bu anlamda öğrenciden
kullanması, Karagöz’ün ise genellikle Türkçe kelimeleri tercih sanat yapıtının okurun kimlik gelişimine katkı yapacağı düşün-
etmesi bu düşüncemizde etkili olmaktadır. Yine Hacivat’ın bil- cesine ulaşması beklenir.
giçlik taslamasına karşılık Karagöz’ün hazırcevaplarla onu alt
etmesi bu görüşümüzde etkili olmaktadır. 3. Öğrencinin, kişinin toplumsal konumu, şartları, insani özellik-
leri ve davranışları, verdiği tepkiler ve değerler üzerine düşün-
2. Hacivat, aydın ve bilgili insanlara özenen bir kişi olduğu için mesi beklenir. Cevap öğrencinin bakış açısına ve değerlendir-
yabancı kelimeleri sıklıkla kullanmaktadır. Ancak Karagöz, mesine bırakılmıştır.
onun kullandığı yabancı kelimeleri yanlış anlamakta ve gülünç
durumlar ortaya çıkmaktadır. Etkinlik No.: 137
3. Bu deyim metinde “güzel günlerde kullanmak” anlamında kul-
lanılmıştır. Bazı kişilerde bu deyim, gerçek anlamını çağrıştı- 1. Cevap öğrencinin değerlendirmesine bırakılmıştır.
rabilir. Çünkü özellikle düğünlerde gelinle damadın başından
para atmak bir gelenek hâlini almıştır. Ayrıca bu deyimin “ya- 2. Yaşadığımız toplum, inandığımız değerler, ideolojilerimiz, ait
pılan bir iyilik söylendiğinde o iyiliğin artık istenmediğini be- olduğumuz sosyal çevre hayata ve insana bakışımızı, geçmişi
lirtmek” üzere kullanıldığını da söylemek gerekir. ve yaşadığımız çağı, okuduğumuz bir eseri değerlendirişimizi
etkiler. Bundan dolayı eserde dikkat ettiğimiz, daha özel bul-
Etkinlik No.: 134 duğumuz kısımlar veya anlatılar farklılaşabilir. Bazılarımız,
esere mesaj kaygısı ile yaklaşır, bazılarımız ise eseri yorum-
1. Öğrenciden anlamını bilmediği kelimelerin sayıca fazlalığını larken estetik kaygıları da önemser. Kendi gerçeğimizden yola
gerekçe göstererek metnin dilinin açık ve anlaşılır olmadığı yar- çıkarak anlamaya çalıştığımız bir eserin başkası tarafından da
gısında bulunması beklenir. kendi gerçeği üzerinden yorumlanması kaçınılmazdır. Bu du-
rum, yorum farkının oluşumunu da gösterir. Cevap öğrencinin
2. a) “Tasavvur etmek, tecessüs, seciye, mukabele, makta, vehim, değerlendirme sine bırakılmıştır.
nebat” gibi günümüzde sık kullanılmayan kelimelerin yerine
yenilerinin kullanımı metnin dilini ve yazarın üslubunu değiş- 3. İnsan hayatı boyunca öğrenen, gelişen, anlam dünyası zengin-
tirecektir. leşen bir varlıktır. 10 yaşındayken sahip olunan birikimler ile
b) Sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. 15 yaşında sahip olunan birikimler farklıdır. Bu birikim, gerek
kelime dağarcığı gerek dünyayı algılayış gerekse karşılaşılan
olayları değerlendirişte farklılığını gösterir. Doğal olarak 10
Etkinlik No.: 135
yaşındaki bir çocuğun aynı oyunu 15 yaşında iken de izlemesi
1. Yazınsal metinleri anlamanın, yorumlamanın yolu önce o me- durumunda eserin anlamında, eserde dikkat edilen noktalarda
tinlerde kullanılan dili anlamaktır. Metinde yazar, kişileri yaşa- da farklılıklar olacaktır. Cevap öğrencinin değerlen dirmesine
dıkları gecekondu mahallesine uygun olarak konuşturmuştur. bırakılmıştır.
Kişilerin mekâna uygun konuşturulmasını bir üslup özelliği ile 4. Olası cevaplar:
açıklayabiliriz. Öğrenciden metinde kullanılan dil özelliklerinin Metnin anlamını belirleyen okurdur çünkü işin içine kendi de-
yazarın üslubu ile ilgili olduğu düşüncesine ulaşması beklenir. ğer yargılarını katar ve metni ona göre yorumlar.
2. Eserin yazıldığı devrin düşünce yapısı, bu yapı içinde hâkim Metnin anlamını belirleyen yazardır çünkü yazar eserini belli
unsur, yazarın aile çevresi, yetişme tarzı, öğrenimi, insana ve bir niyet doğrultusunda yazmıştır. Okurun o niyeti bulmasını
dünyaya bakış şekli, arzuları, irsî özellikleri, olaylar karşısında- amaçlar.
ki tutumu yazarın üslûbuna etki eder. Okur olarak yazarla ilgili Metnin anlamını belirleyen metnin kendisidir. Yazar, her ne
bilgilere sahip olmamız onun yazdığı eserleri anlamamıza bü- kadar belli bir niyetle yazsa da metin, yazarın niyetinin dışında
yük katkı sağlar. Çünkü yazar ve yaşadığı dönemle ilgili bilgi farklı bir yoruma yol açabilir.

517