Page 37 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

Üst deri (epidermis): Çok katlı yassı epitel hücrelerinden meydana gelir. Bu tabakada üstte kalan hücreler
ölüdür ve keratin proteini içerir. Dış etkilere karşı deriyi koruyan bu bölüme korun tabakası denir. Korun
tabakasından saç, tırnak gibi yapılar meydana gelir. Korun tabakasının altındaki hücreler canlıdır. Bu canlı
hücrelerden oluşan tabakaya malpighi tabakası denir. Üst deride melonosit hücreleri bulunur. Üst deri ta-
bakasının kalınlığı vücudun her yerinde aynı değildir. Avuç içi, topuk gibi basınca maruz kalan bölgelerde
üst deri daha kalındır.

Bağ doku: Hücre dışı matrikste seyrek hücre topluluklarından oluşan, birçok doku ve organı bir arada tutan,
destekleyen dokuya bağ doku denir. Bağ doku hücreler arası maddesi bol olan dokudur. Kan damarlarından,
bağ doku hücrelerinden ve liflerden oluşur. Bağ dokunun temel hücresi fibroblastlardır. Fibroblastlar, kol-
lajen veya elastinden oluşan bağ doku liflerini oluşturur. Protein yapılı bu lifler kollajen, elastik ve retiküler
lif olmak üzere üç çeşittir.
Bağ doku; gevşek bağ doku, lifli bağ doku, kan doku, kemik doku, kıkırdak doku ve yağ doku olmak üzere
çeşitlere ayrılır.
Deride bulunan bağ doku çeşidi gevşek bağ dokudur. Gevşek bağ doku epitel dokuyu diğer dokulara
bağlar. Bu dokunun hücreleri makrofajlar, mast hücreleri ve plazma hücreleridir. Makrofajlar vücuda giren
yabancı partikülleri fagosite eder. Mast hücreleri kanın damar içinde pıhtılaşmasını engelleyen heparin ve
kılcal damar geçirgenliğini sağlayan histamin salgılar. Plazma hücreleri ise vücuda antijen girdiğinde anti-
kor oluşumunu sağlar.

Alt deri (dermis): Kan damarlarından, yağ ve ter bezlerinden, kıl köklerinden, sinir uçlarından, duyu resep-
törlerinden, kollajen ve elastik liflerden oluşur.
Kan damarları derinin beslenmesinde görevlidir. Yağ bezleri derinin nemli kalmasını sağlar. Yağ bezleri
tüm vücuda oranla yüzde, kafada ve alındaki deride daha fazladır. Ayak tabanı ve el ayasında yağ bezi bulun-
maz. Derinin yumuşaklığını da sağlayan yağ bezleri kıl kökleriyle bağlantılıdır. Ter bezleri, terlemeyle vücut
sıcaklığının ayarlanmasını sağlar. Hemen hemen tüm vücut yüzeyinde bulunur. Ağrı reseptörü olarak görev
yapan serbest sinir uçları dokunmaya, aşırı sıcağa ve iltihaplanmaya karşı duyarlıdır.
Derideki mekanoreseptörlerden Meissner (meysner) cisimcikleri ve Merkel diskleri dokunmada görev-
lidir. Bunlar parmak uçlarında ve dudaklarda daha yoğundur. Kıl kökü ve kıllar harekete karşı duyarlıdır.
Termoreseptörlerden Krause (kırause) cisimciği soğuğu, Ruffini (rufini) cisimciği ise sıcağı algılar. Basınca
duyarlı reseptörler olan Pacini (paçini) cisimciği ayak tabanında daha yoğundur.
Kollajen ve elastik lifler ise derinin sağlam ve elastik bir yapıya sahip olmasını sağlar.
Deri organizmayı ultraviyole ışınlarına, kimyasal maddelere ve fiziksel etkilere karşı korur. Dokunma
duyusunun algılanmasını sağlar. Mikroorganizmaların vücuda girmesini önleyerek vücut savunmasında
görev alır. Terlemeyle zararlı maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını ve boşaltımı sağlar. Vücut sıcaklığının
sabit tutulmasında yapısında bulunan kan damarları, ter bezleri ve yağ bezleri etkindir.

BİLGİLENİYORUM

Epitel doku hücreleri sürekli olarak yenilenir. Yenilenme sırasında hücreler hızla bölünür. Deri UV, hava kirliliği
gibi karsinojen (kansere sebep olan) faktörlerle karşılaşırsa deride kanser gözlenebilir. Bu nedenle kanser görülme
olasılığı en fazla olan dokulardan biridir.

49