Page 26 - Biyoloji 11 | 2. Ünite

Canlı popülasyonlarında üç tip hayatta kalma eğrisi görülür (Grafik 2.2.2).
KOMÜNİTE VE POPULASYON EKOLOJİSİ
1000
Tip I

Hayatta kalan canlı sayısı (logaritmik) 100 ve sürüngenler Tip II memeliler
Çoğu
Çoğu kuşlar

10
Çoğu
1 omurgasızlar

Tip III
0.1 Yaş
Grafik 2.2.2: Çeşitli canlı popülasyonlarında görülen hayatta kalma eğrisi
Tip I eğrisi, ergin dönemlerde yüksek hayatta kalma oranına sahip popülasyonları ifade eder. Yavru bakımı
ve az sayıda yavrulama bu tip eğrinin görüldüğü popülasyonlarda karakteristiktir. İlk ve orta yaşlarda ölüm
oranı düşüktür. Çoğu memelilerde görülen hayatta kalma eğrisi bu tiptir.
Tip II eğrisi, ölüm oranının sabit olduğu eğri tipidir. Çok yıllık bitkilerin, bazı kemirgenlerin, bazı omurga-
sızların, çoğu kuşların ve sürüngenlerin hayat eğrileri bu tiptedir.
Tip III eğrisi, hayatın erken döneminde bireylerin çoğunun ölümüyle sonuçlanan eğri tipidir. Bu tip hayat
eğrisi görülen popülasyonlarda çok sayıda yavrulama eğilimi vardır. Çoğu böceklerde, pek çok deniz omurga-
sızlarında ve balıklarda görülen hayat eğrileri bu tiptedir.
İdeal koşullardaki popülasyonlarda kaynaklar bol olduğu sürece zamana bağlı olarak popülasyonun büyük-
lüğü sürekli artan geometrik bir artışla J tipi büyüme eğri-
sini oluşturur. Bu modelde popülasyondaki bireyler fizyo- Ren geyiği sayısı
lojik kapasitesi oranında üreyebilmektedir. Popülasyonun 6000
büyüklüğünü etkileyecek toplu ölümler, salgın hastalıklar,
mevsimsel değişiklikler gibi nedenlerle birey sayısında ani 5000
azalışlar görülebilir. Bu durumda popülasyon tamamen or- 4000
tadan kalkabilir ya da kalmayı başaran bireyler yeni büyü-
me eğrisi oluşturacak şekilde çoğalabilir. 3000
Üretme çiftliklerinde çoğaltılan canlıların sayılarındaki 2000
artış J tipi büyüme eğrisi gösterir. Alabalık ve somon üre-
tim çiftlikleri bu duruma örnek verilebilir. 1944'te Alaska’da 1000
küçük bir adaya bırakılan Ren geyikleri 20 yıl içinde do- Zaman (yıl)
ğal avcıları olmadığından ve besinin bol olmasından dolayı 1944 1950 1955 1960 1966
geometrik artışla çoğalmıştır. Popülasyonun yok olmasına Grafik 2.2.3: Ren geyiği popülasyonunda J tipi büyüme
sebep olan ise aşırı soğuk bir kış mevsimi olmuştur (Grafik 2.2.3).
Thomas Malthus (Tomas Maltus) 1798'de yayınladığı kitabında insan popülasyonunun geometrik artış gös-
terdiğini bildiren teorisini yazmıştır. Bu teoriye göre insan popülasyonundaki nüfus artışı gelecekte yoksulluğa,
açlığa ve ölüme yol açacaktır. Şimdilerde insanlar artan nüfusu besleyecek yiyeceğin üretim kapasitesini artır-
manın bir yolunu bulmaya çalışmaktadır. Ancak çevreye verilen zarardan, kirlenmeden ve habitatların yok
edilmesinden dolayı popülasyon büyümesi olumsuz etkilenmektedir.
Hiçbir popülasyon geometrik büyümeyi çok uzun süre devam ettiremez. Popülasyon yoğunluğu arttıkça
popülasyonu oluşturan bireyler su ve yiyecek bulma, enerji, barınma gibi sorunlarla karşılaşır. Kaynakların
tükenmesi doğum oranlarını düşürürken ölüm oranlarını artırır. Dolasıyla yaşama alanlarındaki kaynaklar
224