Page 19 - Biyoloji 12 | 3.Ünite

Tek çenekli bitkilerde yaprak ayası, kalın bir orta damar ve orta dama- Tek çenekli bitki
ra paralel uzanan yanal damarlara sahiptir. Çift çenekli bitkilerde ise
yapraktaki kalın olan ana damarlar, dallanarak ağsı bir damarlanma
oluşturur (Görsel 3.30 a, b).

Yaprak ayasının enine kesiti mikroskopta incelendiğinde yaprağı üst-
ten ve alttan kuşatan epidermis hücreleri görülür. Yaprağın üst yüze-
yini döşeyen hücre tabakasına üst epidermis, yaprağın alt yüzeyini Yaprak ayası
döşeyen hücre tabakasına da alt epidermis denir. Bu hücreler, renk-
Gövde
siz olduklarından Güneş ışığını geçirerek alttaki kloroplastlı hücrelere
a
ulaştırır. Karada yaşayan bitkilerin çoğunda üst epidermisteki stoma
ya çok az sayıda ya da hiç yoktur. Alt epidermisteki stoma sayısı ise Çift çenekli bitki
üst epidermise göre daha fazladır. Epidermis hücreleri, mumsu sal-
gılar üreterek kütikula tabakasını oluşturur. Karada yaşayan bitkilerin Yaprak sapı
çoğunda kütikula, yaprağın üst kısmında daha kalındır. Hem alt hem
de üst epidermis hücrelerinde kloroplast bulunmadığı için bu hücreler
fotosentez yapamaz. Yaprağın üst ve alt epidermisinde bulunan sto-
maların hemen altında hava boşlukları bulunur. Bu boşluklar, mezofil
tabakası içine doğru uzanmıştır. Boşlukların içi, sürekli hava ve su bu-
harı ile doludur. Bu sayede gaz alışverişi ve terleme verimli gerçekle- Gövde
şir. Mezofil, yaprağın üst ve alt epidermisi arasında kalan bölümdür. Yaprak ayası
b
Bu bölümde yer alan hücreler, fotosentez için özelleşmiş parankima
hücreleri ve iletim demetleridir (Görsel 3.31). Görsel 3.30: a) Tek çenekli, b) Çift
çenekli bitkilerde yaprak kısımları

Üst epidermis
Kütikula Kloroplast
Palizat
parankiması
Ksilem

Mezofil doku
Floem

Alt epidermis
Stoma
Karbondioksit Sünger
parankiması
Stoma
Oksijen Su buharı
Görsel 3.31: Yaprağın enine kesiti

Yaprak Sapı

Yaprak ayasını gövdeye bağlayan kısımdır. Yaprak ayasının Güneş
ışığından en verimli şekilde yararlanmasını sağlar. Yaprak sapından
yaprak ayasına ulaşan ksilemler, yaprağa ihtiyaç duydukları su ve mi-
nerali taşır. Yaprakta üretilen besin maddeleri, floemlerle yaprak sapın-
dan gövdeye ve oradan da bitkinin diğer kısımlarına taşınır. Genellikle
tek çenekli bitkilerin yapraklarında bir sap bulunmaz. Yapraklar doğru-
dan gövdeye bağlıdır.

BİTKİ 147
BİYOLOJİSİ