Page 20 - Biyoloji 12 | 3.Ünite

Kök, Gövde ve Yapraklarından Yararlanılan
Bitkiler

Bitkiler günlük hayatta besin üretiminde; kıyafet, mobilya ve kâğıt yapı-
mında; inşaat alanında ve hastalıkları tedavi etmede kullanılabilir. Bazı
bitkilerin köklerinde, sürgün sistemde fotosentez sonucu üretilmiş olan
organik moleküller depo edilir. Bazıları besin olarak tüketilen bu kökler,
günlük hayatta çiğ veya pişirilerek tüketilebilir. Havuç, turp, pancar, ke-
reviz ve şeker pancarı gibi bitkiler bu tür bitkilere örnek verilebilir. Şe-
ker kamışı, patates ve yer elması gibi bitkiler gövdesinde besin depo
eden bitkilere örnek verilebilir (Görsel 3.32). Fotosentezle enerji dönü-
Görsel 3.34: Besin olarak tüketilen kök şümü gerçekleştiren ve besin kaynağı olarak yaprakları yenen bitkile-
ve gövdeler
re marul, ıspanak, ebegümeci, semizotu, dereotu, nane, maydanoz,
tere, roka, pazı, kereviz, kuzukulağı, lahana, oğul otu, fesleğen, kekik
ve biberiye gibi bitkiler örnek verilebilir (Görsel 3.33). Nane, fesleğen,
kekik, biberiye gibi bitkiler kurutularak baharat olarak da tüketilir. Yeşil
soğan ve pırasanın da yenen kısmı yapraktan oluşmaktadır. Salata
veya yemek olarak sofraları süsleyen bu sebzeler, vitamin ve mineral
Yeşil soğan
açısından oldukça zengindir. Sağlıklı beslenmek için sebze ve meyve-
ler günlük öğünlerde mutlaka tüketilmelidir.
Bitkiler, içerdikleri etkili bileşikler nedeniyle hastalıkların tedavisinde de
kullanılır. Tedavi ve hastalıkları önleyici olarak ilaç yapımında kullanı-
lan bitkilere tıbbi bitkiler adı verilir. Tedavi amaçlı olarak bu bitkilerin
Dereotu genellikle yaprak, kök, çiçek, tohum, kabuk gibi kısımları veya tamamı
kullanılır. Anadolu’da efsaneleşmiş olan Lokman Hekim ve İbn-i Sina
yaşadıkları dönemde çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde tıbbi bitkileri
kullanmışlardır. Türkiye florasında bulunan bitkilerin 1000 kadarı ilaç
ve baharat yapımında kullanılan bitkilerdir. Günümüzde tıbbi ve aro-
matik bitkiler; ilaç, parfüm, kozmetik, diş macunu, sabun, şeker sana-
Maydanoz
yisinde ve baharat yapımında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu grup
Görsel 3.35: Yaprakları yenen bitkiler bitkiler, geçmişten günümüze miras bırakılan büyük bir hazinedir. Bu
hazinenin gelecek kuşaklara ulaşması için tıbbi bitkileri toplayan kişiler
mutlaka bilinçlendirilmelidir. Bitkiler doğadan toplanırken sonraki yıl da
bitkinin varlığının devam etmesi için bitkinin bir bölümü arazide bırakıl-
malı, sadece kullanılacak kısmı toplanmalı, kalması gereken kısımlara
zarar verilmemelidir. Tıbbi bitkilere; kekik, adaçayı, biberiye, kantaron,
zencefil, ıhlamur, ekinezya, nane, tarçın, fesleğen, defne ve papatya
örnek verilebilir (Görsel 3.34, 35). Halk arasında alternatif tedavi adı
altında çok yaygın kullanılan bitkilerle tedavide çok dikkatli olmak ge-
rekir. Bitkilerin içerdikleri etken maddeler bilinçsiz kullanıldığında veya
bitkilerde doğru tür kullanılmadığında çeşitli sağlık sorunları ortaya çı-
kabilir. Bitkilerle tedavide; kullanılan bitkinin etken maddesi, yan etkile-
ri ve doğru kullanım miktarı bilinmelidir.

Görsel 3.32: Zencefil Görsel 3.33: Tarçın

3. ÜNİTE 148