Page 16 - Felsefe 11 | Çalışma Defteri 4

Beceri Temelli

15-17. yüzyılın reformcu filozoflarından biri de F. Bacon’dur. Bacon “Bilgi, güç-
tür.” sözü ile var olan tüm bilgi anlayışlarını bir kenara itip bilimlerin ve bilginin
yeniden baştan yapılanması gerektiğini söyler. Eleştirilerinin merkezinde sko-
lastik düşüncenin odağında olan Aristoteles vardır. Aristoteles’in önce neyin
doğru olduğuna karar verip sonra deney yaparak bilgiye ulaştığı tümdenge-
lim yöntemine karşı tümevarım yöntemini koymuştur. Bacon’a göre gerçeğin
kendisini araştırmak filozofun görevidir. Bunu yaparken insan zihni, geleneğin
geçersiz kavramalarından, önyargılardan ve yanlış fikirlerden arınmalıdır.

Görsel: Bacon

Kopernik’in ortaya koyduklarını Galileo daha da uzağa taşımış, modern fiziğin
temelini oluşturmuştur. Matematik, fizik ve felsefe okuyan Galileo; o güne ka-
dar kabul görmüş olan yöntem anlayışını eleştirerek bilimsel yöntemi yeniden
temellendirmiştir. Ona göre doğanın dili matematiktir. Deney ile matematiği
birleştirerek yeni bir yöntem oluşturmuştur. Doğayı anlama çalışmalarında
bakışını evrene yönelterek yaptığı teleskopla incelemeler yapmıştır. Aristo-
telesçiler, görüşlerinin sarsılmasından korktukları için teleskopla gökyüzüne
bakmaya dâhi yanaşmamışlardır. Çünkü Aristoteles’in modelinde gökyüzünün
değişmez bir düzeni vardır. Gezegenler bu düzen içinde belirli düzgün daireler
çizerler. Galileo, doğada bir matematik düzeni olduğu savı ile Aristoteles’e kar-
şı çıkmıştır. Teleskopla yaptığı gözlemler sonucunda Aristotelesçi doğa anlayı-
şına dayandırılmış olan yer merkezli evren anlayışının yıkılmasını sağlamıştır.
Galileo, her buluşu ile bir yandan bu değişmez düzeni sarsarken diğer yandan
da o güne kadar kabul edilen doğruları sorgulanabilir hâle getirmektedir.

Görsel: Galileo

Newton’la birlikte artık modern bir bilimden bahsetmek mümkündür. Deney
ve gözlemi hipotez ve kuramları sınamak için kullanarak deneysel yöntemi bir
adım öteye taşımıştır. “Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri” kitabında ci-
simlerin hareketini mekanik ilkelerle açıklamıştır. Galileo; matematiği bir yön-
tem olarak kullanmış, bilimsel yönteme yeni bir yorum getirmiştir. Newton’u
doğanın matematiksel yöntemle incelenmesi üzerine ortaya koyduğu yöntem
çalışmasında görmekteyiz. Newton, Galileo’nun ortaya koyduğu fizik teoriyi
geliştirerek dinamiğin temellerini kurmuştur. Kopernik ve Galileo’nun açtığı
yolda kapalı ve sonlu bir evren modelinden sonsuz bir evren anlayışına geçiş
gerçekleşmiş ve bu gelişmeler Newton ile birlikte bilimde yeni bir dönemi baş-
latmıştır. Newton, Aristoteles’in bölünmüş evren modelinin karşısına bütün
bir evren modeli çıkarmıştır. Kopernik ve Galileo, gezegenlerin hareketlerini
açıklarken Newton, sistematik bir yaklaşımla bu hareketin nedenlerini açık-
lamıştır. Artık evreni sistematik bilimsel yöntemlerle nesnel olarak anlamak
mümkündür. Newton’a göre gözlenebilir doğanın yasaları bilimsel yöntemler-
Görsel: Newton le anlaşılır hâle gelmiştir.

ORTAÖĞRETİM 16 FELSEFE-11
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ