Page 18 - Coğrafya 10 | 2.Ünite

BEŞERÎ SİSTEMLER

Nüfusun sosyoekonomik durumunu belirleyebilmek ve geleceği ile ilgili planlar yapabilmek için yaş ve ya-
şın cinsiyetlere göre dağılımının öncelikli olarak bilinmesi gerekir. Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını gösteren
grafiklere nüfus piramitleri denir. Nüfus piramitlerinde yaş grupları; 0-4, 5-9 .... 65-69, 70-74 ..... şeklinde
dar aralıklı olarak ya da 0-14 yaş (genç ya da çocuk nüfus), 15-64 yaş (aktif ya da yetişkin nüfus) ve 65 ve üstü
yaş (yaşlı nüfus) gibi geniş aralıklı olarak sınıflandırılmaktadır. Nüfus piramitlerine bakılarak o bölgedeki top-
lam nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı ile genel olarak o bölgenin toplumsal ve ekonomik yapısı hakkında
bilgi edinilebilir.
Nüfus piramitleri; kenarları içe çökük, düzgün üçgen biçimli, asimetrik şekilli, arı kovanı ve çan şeklin-
deki nüfus piramitleri olmak üzere beş ana gruba ayrılır.

Burundi (2015)
Kenarları İçe Çökük Nüfus Piramidi: Doğum ve ölüm 90+
oranlarının fazla olduğu az gelişmiş ülkelere ait nüfus pi- Erkek 85-89 Kadın
80-84
ramididir. Piramidin alt kısmının geniş olması, gerçekleşen 75-79
70-74
65-69
doğumlar sonucu çocuk sayısının fazla olmasından kay- 60-64
naklanmaktadır. Piramidin üst kısmının dar olması ise or- 55-59
50-54
talama yaşam süresinin az olmasına bağlı olarak yaşlı nüfu- 45-49
40-44
sun azlığından kaynaklanmaktadır. Doğum ve ölüm oranları 35-39
30-34
dengeli bir seyir izlediği için nüfus artış hızı çok yüksek de- 25-29
20-24
15-19
ğildir. Sanayi Devrimi öncesine ait olan bu nüfus piramitleri; 10-14
5-9
günümüzde Angola, Burundi ve Benin gibi ülkelerde görülür 0-4
(Grafik 2.8). 1000 750 500 250 0 0 250 500 750 1000
Kişi sayısı (bin) Kişi sayısı (bin)
Grafik 2.8: Kenarları içe çökük nüfus piramidi (BM)

Filipinler (2015)
90+
Erkek 85-89 Kadın
80-84 Düzgün Üçgen Biçimli Piramit: Doğum oranlarının
75-79
70-74 yüksek olmasına karşılık ölüm oranlarının azalmaya başla-
65-69
60-64 dığı ülkelere ait nüfus piramididir. Doğum oranları yüksek
55-59
50-54 olduğu için piramidin alt kısmı geniştir. Sağlık koşulları-
45-49
40-44 nın düzelmeye başlamasıyla ölüm oranları azalmıştır. Buna
35-39
30-34 bağlı olarak ortaya çıkan piramit ikizkenar üçgene benze-
25-29
20-24 mektedir. Bu özelliğe sahip olan ülkelerde hızlı bir nüfus
15-19
10-14 artışı görülmektedir. Bolivya, Filipinler ve Hindistan gibi
5-9
0-4 yeni gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramitleri bu şekil-
6 4.5 3 1.5 0 0 1.5 3 4.5 6 dedir (Grafik 2.9).
Kişi sayısı (milyon) Kişi sayısı (milyon)
Grafik 2.9: Düz üçgen biçimli nüfus piramidi (BM)
Brezilya (2015)
90+
85-89
Erkek 80-84 Kadın
Asimetrik Şekilli Nüfus Piramidi: Doğum oranın- 75-79
da ciddi bir düşüşün görüldüğü ülkelere ait nüfus pi- 70-74
65-69
ramididir. Piramidin taban kısmına bakıldığında doğum 60-64
55-59
oranlarının hızla düştüğü ve nüfus artış hızının azaldı- 50-54
45-49
ğı görülür. Bu durum, ülkelerin gelişmişlik seviyesinin 40-44
35-39
30-34
yükselmeye başladığını göstergesidir. Bangladeş, Çin 25-29
20-24
ve Brezilya gibi ülkelerin nüfus piramidi bu şekildedir 15-19
10-14
(Grafik 2.10). 5-9
0-4
9 7.2 5.4 3.6 1.8 0 0 1.8 3.6 5.4 7.2 9
Kişi sayısı (milyon) Kişi sayısı (milyon)
Grafik 2.10: Asimetrik şekilli nüfus piramidi (BM)
174