Page 4 - Coğrafya 10 | 4.Ünite

10. Sınıf
AFETLER
233

Hazırlık Soruları
1. Kitle iletişim araçlarında afetlerle ilgili herhangi bir haber veya belgesel seyrettiyseniz buna dair göz-
lemlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. Yakın çevrenizde ciddi anlamda can ve mal kaybının yaşandığı herhangi bir olay oldu mu? Olduysa bu
olayın hangi özellikleri bu tür sonuçlara yol açmış olabilir? Düşüncelerinizi sınıfta paylaşınız.
A AFETLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

İnsan, yaşamını sürdürebilmek için faaliyet gösterdiği çevreyle sürekli etkileşim hâlindedir. Bu süreçte
bazen canlı ve cansız çevreye büyük zarar veren, insanların sosyal, kültürel ve ekonomik faaliyetlerini durma
noktasına getiren, önemli ölçüde can ve mal kaybına neden olan doğa veya insan kökenli olaylar meydana
gelir. İnsanların önlemek için tüm imkânları seferber etmesine rağmen engel olamadığı olaylara afet denir.
Afetler, doğada meydana gelen olaylar sonucu gerçekleşen doğal afetler ve insanların çeşitli faaliyetleri so-
nucu ortaya çıkan beşerî afetler şeklinde ikiye ayrılır. Dünyada bugüne kadar gözlenen afet türlerine bakıl-
dığında farklı özelliklere sahip çok sayıda afet yaşanmış ve yaşanmaya devam etmektedir (Şema 4.1).

AFETLER

Jeolojik Klimatik-Hidrolojik Biyolojik Sosyal Teknolojik
Afetler Afetler Afetler Afetler Afetler
Deprem Sıcak hava dalgası Erozyon Yangınlar Maden kazaları
Tsunami Soğuk hava dalgası Orman yangınları Savaşlar Biyolojik, nükleer,
Volkanik faaliyetler Kuraklık Böcek istilaları Terör saldırıları kimyasal silahların
Heyelan Dolu Salgınlar Göçler kullanımı
Kaya düşmesi Hortum Nükleer santral
Çamur akıntısı Yıldırım düşmesi kazaları
Kasırga Sanayi kazaları
Aşırı yağışlar Ulaşım kazaları
Sel
Buzlanma
Hava kirliliği
Çığ
Taşkınlar
Şema 4.1: Başlıca afet türleri (AFAD)
Can ve mal kaybına neden olabilen heyelan, sel, fırtına, deprem gibi doğada meydana gelen olaylar sonuç-
ları itibarıyla doğal afet olarak nitelendirilir (Görsel 4.1). Bunun yanı sıra insanlar, ihtiyaçlarını karşılayabilmek
için doğrudan veya dolaylı olarak doğaya müdahale etmektedir. Bu durum, doğadaki dengeye zarar vermekte
ve bazı beşerî kaynaklı afetlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Beşerî kökenli afetler, doğal çevre koşul-
larına yeterince uyum sağlayamayan insan faaliyetleri nedeniyle meydana gelebilir. Örneğin pistte görülen
yoğun sis nedeniyle meydana gelen uçak kazasında yaşanan can ve mal kaybı, beşerî afet olarak nitelendirilir
(Görsel 4.2). Ancak bu olayda doğal çevrenin olağan sürecine karşı tedbir alamayan insanın etkisi de göz ardı
edilmemelidir.

Görsel 4.1: Doğal afetlerden sel Görsel 4.2: Beşerî afetlerden ulaşım kazaları
233